و در هر حوزه از معرفت، معنى‌دار و معنى‌آفرين.

و او و تاريخ او با شهادتش در بيست و سوم رمضان سال چهلم هجرى پايان نيافتند؛ بلكه شهادت امير مؤمنان- 7- عنوان برگ تازه‌اى از تاريخ اسلام و آغاز مجال جديدى براى درگيرى اسلام و كفر، ايمان و نفاق، صلاح و فساد شد.

چگونگى خاكسپارى بزرگترين شخصيّت اسلام، پس از پيامبر- 6-، و تعيين خاكجاى او، يكى از پرسشهائى بود كه تاريخ اين روزگار پرآشوب پيش روى مسلمانان تصوير مى‌كرد. پنهانى بودن خاكسپارى امير مؤمنان- 7- و پنهان بودن مرقد پاك ايشان تا سالها، اذهانى را به جستجو و زبانهائى را به سخن درآورد و در ميان نظرها و سخنها اختلافهائى روى نمود. اين اختلاف نظرها امروز، جز با نگاهى تاريخ پژوهانه، درخور اعتنا نيستند، ولى در زمان خود پرسمانى جدّى را سامان مى‌داده‌اند.

از همين رو، اين پرسمان مورد توجّه دانشوران متشيّع قرار گرفت و در اين باب نگارشهاى مستقلّى فراهم ساختند.

ابو الحسين محمّد بن علىّ بن فضل بن تمام الدهقان الكوفى، از مشايخ ابى محمّد هارون بن موسى تلّعكبرى، و ابو جعفر محمّد بن مكران بن حمدان الرازى كه باشنده كوفه بوده، هر دو در سده چهارم هجرى مى‌زيستند و در ميان آثارشان به كتاب موضع قبر أمير المؤمنين (ع) بازمى‌خوريم.[1] سيّد أبو عبد اللَّه محمّد بن علىّ بن الحسن بن عبد الرّحمن الحسينى، صاحب فضل الكوفة، هم كتابى در اين باب داشته كه بر اسانيد و رواياتى در باره معجزات و كرامات خاكجاى پاك امير مؤمنان- 7- در نجف اشرف مشتمل بوده و سيّد رضى الدّين علىّ بن طاوس در إقبال الاعمال آن را ياد كرده است.[2] پس از اينها به سيّد عبد الكريم بن طاوس مى‌رسيم كه فرحة الغرى را در اين موضوع تأليف نموده، اثر او مورد اقبال و عنايت عالمان و دانشوران شيعه قرار گرفته و علّامه محمّد باقر مجلسى آن را- با قدرى تلخيص- به فارسى ترجمه نموده است- رضوان اللَّه عليهم أجمعين.

[1] نگر: الذّريعة: ج 16، ص 160

[2] نگر: همان، همان ج، ص 159.

از عبارات ابن ابى الحديد در شرح نهج البلاغه و ديلمى در إرشاد القلوب و جمال الدّين أحمد بن عنبة در عمدة الطّالب پيداست كه بحث محلّ تربت مقدّس امير مؤمنان- عليه الصّلاة و السّلام- در آن روزگاران بحثى زنده بوده است كه اينان در باب رفع شبهه‌ها به تفصيل پرداخته‌اند( نگر: الغارات، ج 2، صص 881- 884)