باب دويّم در صبر است و آنچه ملحق به اوست‌

«صبر» در لغت، حبس نفس راست از بيتابى و جزع در امورى كه ناگوار است و منع مى‌كند باطن را از اضطراب، و ظاهر را از حركات غير عاديه ناصواب و متنوع به سه نوع مى‌شود:

اول، صبر عوام است و آن حبس نفس است و خويشتندارى بر وجه چالاكى و اظهار ثبات و بيباكى در حوادث روزگار و خورسندند كه عوام از مردم صورت حالشان را پسنده دارند يَعْلَمُونَ ظاهِراً مِنَ الْحَياةِ الدُّنْيا وَ هُمْ عَنِ الْآخِرَةِ هُمْ غافِلُونَ‌[1]: «مى‌بينند ظاهرى از زندگانى دنيا را و ايشان از آخرت غافلانند.» دويّم، صبر عبّاد و زهّاد است و پرهيزگاران و ارباب دانش تا به ثواب آخرت نائل شوند و ذخيره طاعت حاصل نمايند: إِنَّما يُوَفَّى الصَّابِرُونَ أَجْرَهُمْ بِغَيْرِ حِسابٍ‌[2]: به درستى كه مزد ايشان بيرون از حساب، كاملا داده مى‌شود.

مترجم اين شعر را از مثنوى مولوى رومى در اين مقام مى‌نگارد:

سيّم، صبر عارفانى است كه بسيارى از ايشان از آنچه ناگوار طبائع است لذتها مى‌برند و آنچه را خداى عز و جل به آن مخصوص‌شان دارد، به چشم رضا مى‌نگرند: و بشر الَّذِينَ إِذا أَصابَتْهُمْ مُصِيبَةٌ قالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَيْهِ راجِعُونَ أُولئِكَ عَلَيْهِمْ صَلَواتٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَ رَحْمَةٌ وَ أُولئِكَ هُمُ الْمُهْتَدُونَ‌[3]: «بشارت رسان اى پيغمبر من صاحبان صبرى را كه‌

[1] الروم/ 7.

[2] الزمر/ 10.

[3] البقره/ 157- 155.