فعلى است كه از خلقى خوب صادر مى‌شود يا از خلقى زشت پديد مى‌آيد. پس اگر فعل از خلق جميلى بود، خواهيم گفت كه ما داراى خلقى جميل هستيم و اگر از خلق قبيحى بود، خواهيم گفت كه خلقى قبيح در ما وجود دارد، بدين‌ترتيب مى‌توانيم دريابيم كه خلقى كه در نفس خود با آن مواجه مى‌شويم چگونه خلقى است، همان‌طور كه طبيب وقتى به وسيله امورى كه تابع احوال بدن است، از حال بدن آگاه مى‌شود، اگر حالى كه بر بدن حاكم است حال صحّت باشد، در حفظ آن حال براى بدن كارى مى‌كند و اگر آن‌چه بر بدن حاكم است حال بيمارى باشد، در پى راهى در برطرف شدن آن بيمارى مى‌گردد.

هم‌چنين است وقتى كه ما در درون خويش با خلق جميلى مواجه مى‌شويم، در پى راهى مى‌گرديم كه آن را در خودمان حفظ كنيم و وقتى در نفس خود به خلق قبيحى برمى‌خوريم، در پى راهى مى‌گرديم كه آن را در خودمان حفظ كنيم و وقتى در نفس خود به خلق قبيحى برمى‌خوريم، در پى راهى مى‌گرديم، تا آن را از بين ببريم؛ چرا كه خلق قبيح يك بيمارى نفسانى است، پس سزاوار است كه در بر طرف كردن بيمارى‌هاى نفس چنان باشيم كه طبيب در دور كردن و از بين بردن امراض بدن هست. پس از آن دقت مى‌كنيم كه آيا خلق قبيحى كه در درون خويش به آن برخورده‌ايم آيا به دليل زيادى چيزى است يا از جهت كمى چيزى و همان‌طور كه هرگاه بدن دچار زيادى يا كمى حرارت مى‌شود طبيب حرارت آن را به حالت متعادلى مطابق آن‌چه در علم پزشكى مشخص شده است برمى‌گرداند، همان‌طور هم وقتى در درون خويش با زيادى يا نقصان در خلق‌ها در درون‌