اين‌كه در مورد تمام امّت‌ها يا بيش‌تر آن‌ها به اين ديدگاه برسد و در چيزهايى دقت مى‌كند كه راه مشترك تمام امّت‌هاست و در واقع اين طبيعت انسانى است كه در مورد تمام انسان‌ها عموميت دارد، سپس آن‌چه روش خاص هر طايفه در هر امّت است، تمام اين را از يكديگر تميز داده و بالفعل به دست مى‌آورد، سپس به افعال و ملكاتى بپردازد كه به وسيله آن‌ها تك‌تك امّت‌ها به سوى سعادت ره مى‌پويند و بداند عدد تقريبى آن‌ها چندتاست و چه اصنافى از اقناعات بايد به همراه آن‌ها استعمال شود. اين مسأله هم در مورد فضايل نظرى صادق است و هم فضايل عملى، بدين‌ترتيب هرچه در مورد هر امتى وجود دارد، پس از تقسيم امت‌هاى مختلف روشن مى‌شود و دقت مى‌كند كه آيا مناسب است يك طايفه خاص از آن‌ها، علوم نظرى را حفظ نمايند يا نه و اين‌كه آيا در ميان آن‌ها كسى هست كه نظريه ذائعه يا نظريه نحليه را حفظ نمايد يا نه؟

چهار علم‌

51. با بيان بالا، در صورتى كه تمام اين‌ها نزد آن‌ها حاصل شده باشد، مى‌توان گفت كه چهار علم برايشان حاصل گشته است، يكى فضيلت نظريه‌اى كه به وسيله آن موجودات معقوله از براهين يقينيه به دست مى‌آيند، سپس اين معقولات از راه‌هاى اقناعى به دست مى‌آيد، سپس عملى كه محتوى مثال [- صورت‌] آن معقولات بوده، تصديق آن‌ها را از راه‌هاى اقناعى فراهم مى‌نمايد. سپس علومى وجود دارد