در خارج ارائه مى‌شود، ارائه معقول شى‌اى به ارائه بالفعل آن نينجامد آن‌گاه ضرورتا وقتى قصد ايجاد اين اشيا را داريم، لازم مى‌شود به چيز ديگرى غير از علم نظرى نيز توجه نماييم؛ زيرا اشيا معقوله، از آن حيث كه معقولند خالى از احوال و اعراضى هستند كه متعلق به آن‌هاست و در خارج از نفس به آن متصف‌اند. اين اعراض در مورد اشيايى كه به صورتى واحد به وجود خود ارائه مى‌دهند، به هيچ وجه تغيير و تبديل ندارند، امّا در آن‌هايى كه افراد متكثر، ذيل يك نوع هستند و با اين عنوان به وجود خود ادامه مى‌دهند، اين اعراض تبديل پذيرند. بنابراين وقتى كه در خارج از نفس به ايجاد اشيايى كه وحدت نوعى دارند احتياج مى‌شود، بايد به آن‌ها احوال و اعراضى كه شأن آن‌ها اين است كه به هنگام تحقق خارجى اين اشيا به آن‌ها اضافه شوند، ملحق شود. اين مسأله در مورد معقولات طبيعيه كه با وحدت نوعى وجود پذيرفته، دوام مى‌يابند و در مورد معقولات اراديّه عموميّت دارد. تفاوت اين است كه معقولات طبيعيه كه خارج از نفس وجود مى‌يابند به وسيله طبيعت وجود يافته و اين طبيعت است كه اين اعراض را به آن‌ها ملحق مى‌سازد.

ملزومات محقق شدن معقوات ارادى در خارج از نفس‌

22. اما در مورد معقولاتى كه مى‌توان در خارج از نفس، به وسيله اراده ايجاد كرد، بايد گفت اعراض و احوالى كه به هنگام وجود خارجى آن‌ها قرينشان مى‌شود، از اراده بسيار دور است. و از طرفى آن اشيا نيز