فصل دوم در بيان درجات و مراتب سخن و انواع و اصناف آن‌

بدانكه سخن به منزله قالب است و معنى به منزله روح و يا سخن بمنزله پيمانه است و معنى بمنزله راج‌[1] و يا سخن بمنزله نافه مشگ است و معنى را درجات و مراتب است به حسب تفاوت درجات و مراتب سلاست الفاظ و متانت مبانى و به سبب اختلاف درجات و مراتب مقاصد و معانى.

و سخن نيك را باز انواع و اصناف است، چه، گاهى كه قائل را محبت حقيقيه‌ «يُحِبُّهُمْ وَ يُحِبُّونَهُ‌[2] وَ الَّذِينَ آمَنُوا أَشَدُّ حُبًّا لِلَّهِ»[3] غالب گردد يا شوق آن محب مستولى شود، در وصف عشق حقيقى سخن گويد و با وى از چشمه سلسبيل دهد، سلطان عشق به مقتضاى التهاب‌ «نارُ اللَّهِ الْمُوقَدَةُ الَّتِي تَطَّلِعُ‌

[1] - راج: شراب.

[2] - مائده/ 54.

[3] - بقره/ 165.