اسم الکتاب : تحفة الأحباب (شرح فارسی بر تشريح الافلاك شیخ بهائی) المؤلف : ذهنی تهرانی، سید محمد جواد الجزء : 1 صفحة : 82
بطرف و جهت قبله است، و بهمين قياس اگر طول و عرض بلد مورد نظر از طول و
عرض مكّه كمتر بود و يا از نظر طول كمتر و از حيث عرض بيشتر و يا عكس آن يعنى از
نظر طول بيشتر و از حيث عرض كمتر باشد.
مثلا مكّه در
بخش جنوب شرقى بلد قرار گرفته باشد، در اينحال از نقطه جنوب و شمال بفاصله بين طول
بلد و مكّه بطرف مشرق شمرده و خطّى بين آن دو وصل مىكنيم و از دو نقطه مشرق و
مغرب بطرف جنوب بقدر فاصله بين دو عرض خطّى بين آن دو بايد وصل نمود سپس از مركز
دائره خطّى به نقطه تقاطع دو خطّ ياد شده اخراج مىنمائيم، پس آن خطّ بطرف قبله
است.
و امّا اگر عرض
بلد با عرض مكّه مساوى باشد قاعده براى تعيين خطّ سمت و تشخيص قبله آنستكه بايد
درجه هشتم از برج جوزاء يا درجه بيست و سوم از سرطان را در حاليكه در يكى از اين
دو درجه باشد بر خطّ وسط السّماء كه خطّى است مستقيم و صفحه اسطرلاب را تنصيف نموده
و بوسط كرسى مىگذرد قرار داد (مقصود آنستكه از اسطرلاب كه براى تعيين عرض بلاد
استفاده مىكنند بايد كمك گرفت) سپس مكانى كه از اجزاء حجره ديده مىشود نشانه
بايد گذاشت و پس از آن بقدر فاصله بين طول بلد و طول مكّه لازم است عنكبوت را بطرف
مغرب چرخاند مشروط باينكه طول بلد از طول مكّه بيشتر باشد و عنكبوت را بخلاف مغرب
يعنى مشرق بايد چرخاند اگر طول بلد كمتر از طول مكّه باشد.
و وقتى درجه
هشتم جوزاء و بيست و سوّم سرطان از مقنطرات ارتفاع بانتهاء رسيد، پس سايه مقياس در
وقت رسيدن آفتاب بآن دو جزء بطرف قبله مىباشد.
[طريق ديگر]
متن: طريق آخر
اسهل من الاوّل: فخذ حال كون الشّمس فى احد الجزئين السّابقة لكلّ خمسة عشر درجة
من التّفاوت بين الطّولين ساعة و لكلّ درجة اربع دقائق، فاذا مضى من نصف النّهار
بقدر ما معك من السّاعات و الدّقائق ان زاد طول البلد و بقى له بقدره ان نقص فظلّ
المقياس حينئذ خطّ سمت القبلة و هى الى خلاف جهة الظّلّ.
اسم الکتاب : تحفة الأحباب (شرح فارسی بر تشريح الافلاك شیخ بهائی) المؤلف : ذهنی تهرانی، سید محمد جواد الجزء : 1 صفحة : 82