(143- بقره) و با فرق‌[1] بين نسبت علم شئى به او- از آن جهت كه آن علم او به ذات خودش است- و اگرچه از حيث مظهر و بين نسبت آن به او از حيث علمش؛ متحقق به تحقّق علم مظهريت است، براى اين‌كه گاهى دوّمى مطابقت با اولى ندارد، يعنى به واسطه رنگ‌پذيرى هر ظاهرى به حال مظهر- از حيث ظهورش بدان- و بقاى اولى بر قدس و پاكى اصلى خويش.

186/ 4 اگر گويى: از آن‌چه گفته شد؛ جايز بودن علم به حقيقت حق را به واسطه معرفت حقايق حقيقى جامع؛ كه وقتى نسبت به آنها داده شود؛ در علم- همانند آنها- مجموع است دانستى، و در اينجا گفته‌اند: مركبات در هر مرتبه‌اى- حتى در مرتبه حقايق- غير متناهى هستند، پس حقايق اشياء كه متناهى‌اند چگونه دانسته مى‌شوند؟

187/ 4 گويم: معرفت هر چيزى از آن جهت كه نامتناهى و نامحدود است و در ضبط و نگاهدارى نمى‌آيد؛ به واسطه معرفت و شناخت اين‌كه آن نامتناهى و قابل ضبط و نگاهدارى نيست مى‌باشد، وگرنه اين جهل است نه علم، بنابراين معرفت حق تعالى از جهت اصول شئون و كليات مراتب او و اصول مراتب محدوده، براى آن‌كس كه موفق به كشف و شهود آنها شده واقع گرديده است، اما معرفت آن (چيز) از جهت ظهورات جزئيش در تركيبات نامتناهى مراتبش؛ معرفتى است كه از آن حيث تناهى و احاطه‌پذير نيست، و اين نيز واقع است.

اصل پنجم [در كشف و آشكارى رازهاى الهى كه از اسماء ذاتى به حسب جمع آمدن مراتب ...]

در كشف و آشكارى رازهاى الهى كه از اسماء ذاتى به حسب جمع آمدن مراتب و حقايق كونى وجودى و مراتب كلى و يا جزئى تعيّن يافته‌اند و آنها نشآت و عوالم معنوى‌اند كه به واسطه تعيّنشان به حسب مجالى و مظاهر به واسطه نسبتشان به آنها در هر مرتبه به اسمائى ناميده مى‌شوند و نسبت به مراتب ربانى كه بدانها ظاهر گرديده‌اند به اسمائى (ديگر) ناميده مى‌شوند 188/ 4 گوييم: خداوند سبحان را نه از حيث اطلاقش و نه از حيث ذاتش كه بى‌نياز از

[1] - يعنى از حيث ظاهر و با فرق بين ... تا آخر