«و كلّ أسمائك كبيرة» يا بأسمائك كلها» (همه اسم‌هاى تو بزرگ است، يا به همه اسمايت) چيست (و كلمه همه در مورد بى نهايت چگونه توجيه مى‌شود)؟

من به اين اشكال چنين پاسخ گفتم كه: سؤال كننده از خدا سؤال مى‌كند به آن اسم‌هايى كه بر حسب حالات و مقامات و واردات او بر او تجلى كرده، و البته اسم‌هايى كه تجلى مى‌كند در هر مقامى كه باشد به حسب آن تجلى كه در قلب سالك مى‌كند محصور است.

و الآن در جواب مى‌گويم كه: اسماء الهيه گرچه به حسب ازدواج آنها با يكديگر و توالدى كه از مزدوج اسماء مى‌شود محصور نيست و بى نهايت است، ولى به حسب اصول و امهات اسماء محصورند، كه به يك اعتبار عبارتند از اول و آخر و ظاهر و باطن، چنانكه فرموده:

«اوست اول و آخر و ظاهر و باطن.» و به اعتبار ديگر امهات اسماء عبارتند از «اللّه و الرحمن» چنانكه فرمايد: (بگو اللّه را بخوانيد يا رحمن را، هر چه را بخوانيد اسماء حسنى از آن اوست». و به اعتبارى عبارت است از «اللّه و رحمن و رحيم». همچنان كه بنا به اعتبار اول، مظاهر اسماء غير محصور است چنانكه فرمايد: «و اگر نعمت خدا را بشماريد نتوانيد كه بشماريد.» و فرمايد: «بگو اگر دريا از براى نوشتن كلمات پروردگارم مركب شود هر آينه پيش از آنكه كلمات پروردگارم پايان پذيرد دريا پايان مى‌يابد.» و به اعتبار دوم (يعنى به حسب امهات اسماء) محصور خواهد شد در عوالم سه‌گانه و يا پنجگانه. [1] و

______________________________
[1] محتمل است مراد از عوالم سه‌گانه عالم عقول، نفوس و خيال باشد و طبع را به خاطر خسّت و پستى جزء مظاهر نشمرده‌اند. همچنان كه احتمال دارد كه مقصود از عوالم پنجگانه آن سه مظهر پيشين به ضميمه خيال متصل و طبيعت باشد. و نيز احتمال دارد كه مقصود، آن سه مظهر به ضميمه دو نوع طبع يكى جواهر و ديگر اعراض باشد.