به حسب اختلاف اشخاص مختلف است و بلكه گفتن بسم اللّه از شخص واحد به حسب اختلاف حالات و واردات و مقاماتش مختلف است، و در هر مقامى گفتن بسم اللّه حقيقتى مخصوص به آن مقام را دارد.

و سپاس خداى را در اول و آخر و ظاهر و باطن. همانا سخن از گونه اختصار بيرون شد و عنان قلم از دست رفت، ولى چه كنم كه عشق به اسماء الهى و صفات ربانى مرا به اين مقام از سخن كشاند.

بازگشت با توجه به عدم تناهى اسماء اللّه، توجيه «كل أسمائك» چگونه است؟

مى‌خواستم سخن را در همين جا به پايان رسانده و دفتر را از بسط مقام برچينم و از برادران بزرگوار پوزش بطلبم، ولى دوباره تصميم برگشت به مضمون روايت: «خداى را با فسخ تصميم‌ها شناختم»، و چنين اتفاق افتاد كه در محضر يكى از دانشمندان بزرگ (دام ظله المستدام) حضور به هم رسانيدم و يكى از حاضران ايرادى وارد كرد و هر كس طبق مذهبى كه داشت پاسخ گفت و در راه مسلك خود قدم برداشت كه «هر حزبى به آنچه در نزدشان است شادمانند» و من اولين جواب از دو جوابى را كه خواهد آمد به او دادم.

اصل شبهه اين بود كه اسماء الهى و صفات ربوبى قابل حصر نيست و بى نهايت است، و بى نهايت را حد كليت و جزئيت نباشد، بلكه حد كلى و جزئى از حدود اشياء متناهى است. بنا بر اين، معناى‌