باشد. زيرا پرسش و سنجش و گواهى دادن اعضاى بدن، فرق ميان بهشتيان و دوزخيان را روشن و آشكار مى‌سازد و از يك ديگر مشخص مى‌شوند و بهشتيان شاد و بهره‌شان بيشتر مى‌شود و براى ما هم اطلاع و دانستن آن موجب مصلحت در اين جهان كه سراى تكليف است مى‌باشد. و موضوع محاسبه مورد اجماع است و قرآن هم در آن مورد گواهى مى‌دهد، همچون اين گفتار خداوند كه فرموده است: «و كفايت مى‌كند اينكه خود ما بررسى كنيم.» همچنين موضوع گواهى دادن اعضا و نشر نامه‌هاى عمل مورد اجماع و در قرآن آمده است. ولى اين پرسيدن هر چند همگانى است بر مؤمنان آسان و بر كافران دشوار است كه در آن توبيخ و مناقشه است.

و در مورد چگونگى گواهى دادن اندامها گروهى گفته‌اند: خداوند برهان و بيّنه‌يى مى‌آورد تا گواهى دهد و برخى گفته‌اند: خداوند گواهى دادن را در آن به صورت مجاز به اندامها نسبت داده است و هر دو حال مجاز است، و گفته شده است: گواهى دهنده، خود شخص گنهكار است، بر خويشتن به آنچه كرده است، گواهى مى‌دهد و به آن اقرار مى‌كند كه در اين صورت، حقيقت است و مجاز نيست و گفته شده است در اندام و اعضاء نشانه‌هايى ظاهر مى‌شود كه دلالت بر فرق ميان مطيع و گنهكار خواهد داشت و همه اين امور جايز و خداوند داناتر است.[1] شاعر چنين سروده است:

«پروردگارا! نمى‌دانم هنگامى كه به من بگويى اى بنده من! چرا چنين و چنان كردى و گناه انجام دادى و از فرمان من سرپيچيدى چه پاسخ دهم.» ديگرى گفته است: «پروردگارا! كاش مى‌دانستم كنار ميزان و پل صراط حال من چگونه است و در آن هنگام كه دشمنان و شاكيان اطراف منند و انواع ستم و ياوه گويى‌هاى من به حضورت عرضه مى‌شود.»

مجلس نود و چهارم در شفاعت و حوض‌

خداوند متعال در آيه 79 سوره هفدهم (اسراء) فرموده: است «باشد كه خدايت‌

[1]. اين مباحث هم عينا در كتاب الاقتصاد الهادى الى طريق الرشاد، شيخ طوسى( رضي الله عنه)، صفحات 136 و 137، چاپ 1400 ق تهران، آمده است. م.