روز سنجش حق است و هر كس ترازويش سنگين باشد ...» و در آيه 13 سوره هفدهم (بنى اسرائيل) فرموده است: «كارنامه هر انسان را بر گردنش مى‌نهيم و روز قيامت براى او نامه عملى بيرون مى‌آوريم ...» و در بخشى از آيه 48 سوره هيجدهم (كهف) فرموده است: «و آنان در صفى به پروردگار تو عرضه مى‌شوند».

و در آيه 47 سوره بيست و يكم (انبياء) فرموده است: «و قرار مى‌دهيم ترازوهاى عدل براى روز قيامت و به هيچ كس هيچ ستمى نخواهد شد ...».

در مورد ميزان برخى گفته‌اند: عبارت از عدل و برابرى و قسمت صحيح است، همان گونه كه مى‌گويند گفتار فلان كس موزون است و كردارهايش موزون و سنجيده است، و اين معنى پسنديده‌يى است كه لايق به فصاحت كلام است و برخى گفته‌اند:

منظور از ميزان، ترازويى دو كفه است و هر چند سنجش كارهاى بندگان را با ترازو نمى‌توان سنجيد ولى سنجش نامه‌هاى عمل كه كردارها در آن ثبت مى‌شود صحيح است و گفته شده است: نور در كفه‌يى و ظلمت در كفه ديگر نهاده مى‌شود، و براى ما در اين گونه اخبار از آن مصلحت در تكليف است.[1]

فصل‌

خداوند متعال در آيه ششم سوره هفتم (اعراف) فرموده است: «البته كه ما كسانى را كه پيامبران براى ايشان فرستاده شده‌اند (امتها)، سؤال مى‌كنيم و هم از پيامبران خواهيم پرسيد.» و در آيه 24 سوره بيست و چهارم (نور) فرموده است: «روزى كه گواهى دهد بر آنان زبانها و دستها و پاهايشان به آنچه عمل كردند».

و در آيه 65 سوره سى و ششم (يس) فرموده است: «امروز بر دهان آنان مهر خاموشى مى‌زنيم و دستهاى آنان با ما سخن مى‌گويند و پاهايشان گواهى مى‌دهند به آنچه به دست آورده‌اند».

موضوع پرسش و سنجش در موقف محشر، هر چند كه خداوند داناى به احوال بندگان است و داناى به نفس خويش، مانعى ندارد كه براى آن غرض خاصى‌

[1]. اين گفتار عينا در الاقتصاد الهادى الى طريق الرشاد، شيخ طوسى، ص 137، آمده است. م.