(1)

آنچه از دخترزاده پاك گهر پيامبر 6 حسن بن على عليهما السّلام روايت شده است‌

بسم اللَّه الرّحمن الرّحيم (2) از امام سبط[1] پرهيزگار، ابى محمد حسن بن على صلوات اللَّه عليهما و رحمته و بركاته در توضيح اين معانى رواياتى است كه به صورت پاسخهاى او به پرسشهايى كه امير مؤمنان 7 از او فرموده يا ديگرى از آن حضرت پرسيده، در موضوعهاى گوناگون آمده است.[2] (3) به آن حضرت 7 گفتند: زهد چيست؟ گفت: دلبستگى به تقوى و دل برگرفتن از دنيا.

(4) گفتند: حلم چيست؟ گفت: فرو خوردن خشم و خويشتن دارى.

(5) گفتند: كار بجا[3] چه باشد؟ گفت: رد كردن بدى با خوبى.

(6) گفتند: شرف چيست؟ گفت: احسان به قبيله و اقران و تحمّل جرم و گناه آنان.

(7) گفتند: ياورى دليرانه (و پايمردى) چه باشد؟ گفت: حمايت پناهنده و صبر در نبردها و گام (مددكارى) فرا نهادن بگاه سختى.

(8) گفتند: بزرگوارى چيست؟ گفت: اينكه بر آنچه بايد دهى عطايى نيز در افزايى و از جرم بگذرى.

(9) گفتند: مردانگى چيست؟ گفت: نگهداشت دين و حفظ عزّت نفس و نرم جانبى (و تواضع) و تعهّد احسان و پرداخت حقوق و محبّت به مردم به قصد دوستيابى.

(10) گفتند: كرم چيست؟ گفت: بخشش پيش از خواهش و اطعام در قحطى.

(11) گفتند: فرومايگى چه باشد؟ گفت: خرده‌بينى و دريغ‌ورزى از اندك.

(12) گفتند: پستى چيست؟ گفت: اندك بخشى و ناهنجارگويى.

(13) گفتند: جوانمردى چيست؟ گفت: بخشيدن در خوشى و در سختى.

[1] سبط نواده دخترى را گويند.- م.

[2] صدوق رحمه الله بخشى از آن را در معانى الاخبار ص 113 و ابو نعيم در حلية الاولياء، ج 2 ص 36 آورده و ابن صبّاغ در فصول المهمة ص 164 و ابن كثير در تاريخ خود، ج 8 ص 39 و بستانى در دائرة المعارف، ج 7 ص 39 نيز آن را نقل كرده‌اند.

[3]« السّداد»- اقدام بجا و مناسب.- م.