[هان جهاد نفس غزو اكبر است‌]

104-

مستفاد است از مضمون اين حديث:

قَدمتُمْ منَ الْجهَاد الْاصْغَر الَى الْجهَاد الْاكْبَر مُجَاهَدَة الْعَبْد هَوَاهُ‌[1]. [1]

كنوز الحقائق، ص 90

قَدمْتُمْ خَيْرَ مَقْدَمٍ وَ قَدمْتُمْ منَ الْجهاد الْأَصْغَر الَى الْجهَاد الْاكْبَر مُجَاهَدَة الْعَبْد هَوَاهُ‌[2].

جامع صغير، ج 2، ص 85 و غزالى آن را جزء اقوال صحابه شمرده است (احياء العلوم ج 2، ص 165) و باز در مورد ديگر جزء احاديث مى‌آورد (همان كتاب، ج 3، ص 6) و در مستدرك اين روايت به صورت ذيل نقل شده است:

عَنْ علىّ 7 إنَّ رَسُولَ اللَّه 6 بَعَثَ سَريَّةً فَلَمَّا رَجَعُوا قَالَ مَرْحَباً بقَوْمٍ قَضَوُا الْجهَادَ الْأَصْغَرَ وَ بَقيَ عَلَيْهمُ الْجهَادُ الْأَكْبَرُ فقيلَ يَا رَسُولَ اللَّه وَ مَا الْجهَادُ الْأَكْبَرُ قَالَ جهَادُ النَّفْس‌[3].

نَرْوى انَّ سَيِّدَنَا رَسُولَ اللَّه 6 رَأى‌ بَعْضَ اصْحَابه مُنْصرفاً منْ بَعْثٍ كَانَ بَعَثَهُ وَ قَد انْصَرَفَ بشَعْثه وَ غُبَار سَفَره وَ سلَاحه يُريدُ مَنْزلَهُ فَقَالَ 6 انْصَرَفْتَ منَ الْجهَاد الْأَصْغَر الَى الْجهَاد الْأَكْبَر فَقَالَ لَهُ أَ وَ جهَادٌ فَوْقَ الْجهَاد بالسَّيْف قَالَ جهَادُ الْمَرْء نَفْسَهُ‌[4].

مستدرك، ج 2.

ص 270 و مضمون آن موافق است با حديث ذيل كه در همان كتاب (ص 270) ملاحظه مى‌شود.

قَالَ رَسُولُ اللَّه 6 افْضَلُ الْجهَاد مَنْ جَاهَدَ نَفْسَهُ الَّتي بَيْنَ جَنْبَيْه‌

[5].

[ص 14 احاديث مثنوى‌] ... نظير آن گفته يكى از حكماى يونان است: اشَدُّ الْجهَاد مُجَاهَدَةُ الْانْسَان غَيْظَهُ‌[6].

مختار الحكم، طبع مادريد، ص 340 و جمله‌اى كه به بطلميوس نسبت داده‌اند: النَّفْسُ‌

______________________________ [1]

عَنْ مُوسَى بْن جَعْفَرٍ عَنْ أَبيه عَنْ آبَائه عَنْ أَمير الْمُؤْمنينَ : قَالَ إنَّ رَسُولَ اللَّه 6 بَعَثَ سَريَّةً فَلَمَّا رَجَعُوا قَالَ مَرْحَباً بقَوْمٍ قَضَوُا الْجهَادَ الْأَصْغَرَ وَ بَقيَ عَلَيْهمُ الْجهَادُ الْأَكْبَرُ قيلَ يَا رَسُولَ اللَّه وَ مَا الْجهَادُ الْأَكْبَرُ فَقَالَ جهَادُ النَّفْس وَ قَالَ 6 إنَّ أَفْضَلَ الْجهَاد مَنْ جَاهَدَ نَفْسَهُ الَّتي بَيْنَ جَنْبَيْه.

وسائل‌الشيعة ج 15 ص 163 باب وجوب جهاد النفس ح 20216.

[1] -( اكنون بيشتر مواظب باشيد، زيرا) از جهاد اصغر به جهاد اكبر- كه جهاد انسان با هواى نفس خويش است- روى آورديد.

[2] -( از اين كه فاتحانه ميدان جنگ را پشت سر گذاشتيد) مقدمتان گرامى!( اكنون بيشتر مواظب باشيد، زيرا) از جهاد اصغر به جهاد اكبر- كه جهاد انسان با هواى نفس خويش است- روى آورده‌ايد.

[3] - حضرت امام موسى بن جعفر از پدرانش از حضرت على( 7) نقل كرده است كه رسول خدا( 6) رزمندگانى را( براى جهاد با كفّار و مشركين) بسيج كرد. وقتى باز گشتند به ايشان فرمود آفرين بر شما كه جهاد اصغر را پشت سر گذاشتيد و اينك جهاد اكبر را پيش رو داريد. پرسيدند اى رسول خدا جهاد اكبر چيست؟ فرمود جهاد با نفس. و رسول خدا( 6) فرمود: برترين جهاد جهاد انسان با نفس خويش است همان كه بين دو پهلوى اوست.

[4] - از سرورمان رسول خدا( 6) نقل شده كه وقتى يكى از اصحابش از جبهه باز گشته بود در حالى كه گرد و غبار سفر را پاك مى‌كرد و سلاح را به زمين مى‌گذاشت تا به خانه رود، به وى فرمود از جهاد اصغر باز گشتى اما جهاد اكبر را پيش رو دارى.( صحابى، شگفت زده) پرسيد مگر جهادى بالاتر از جهاد با شمشير هم هست؟ پيامبر6 فرمود آرى جهاد انسان با نفس خويش.

[5] - رسول خدا( 6) فرمود برترين جهاد جهاد انسان با نفس خويش است همان كه بين دو پهلوى اوست.

[6] - سخت‌ترين جهاد جهاد انسان با خشم خويش است. نفس قوى‌ترين دشمن انسان است.