حادثه‌اى كه درآن وقت اتفاق افتاده است. ولى پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله و سلم و ائمه عليهم السلام مى‌گويند: درون‌نگر باشيد، اين آيه پيامى در درونش دارد كه از قيد تاريخ بيرون است و آيه را جاويد مى‌كند. ما سعى كرده‌ايم راهى را براى رسيدن به بطن، يعنى پيام‌هايى كه در درون آيه‌ها هست پيدا كرده و بدين ترتيب بعضى روايات كه قرآن را داراى بطون متعدد معرفى مى‌كند را توجيه نمائيم. چون ممكن است يك آيه يك پيام، دو پيام، ده پيام، بيست پيام داشته باشد. اين منوط به اين است كه شما چقدر در آن دقت كنيد. پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم قرآن را داراى باطنى عميق معرفى مى‌كند كه:

«لا تحصَى عجائبُه و لا تبلَى غرائبُه»

(كافى، كلينى، پيشين، ج 2، ص 599) اين روايت اشاره به همين مطلب دارد؛ يعنى شما هرچه بيشتر تعمق كنيد باز به حقائق بيشترى مى‌رسيد، يعنى بطون، يعنى پيام‌هاى عام متعدد. ما بدنبال اين هستيم كه راه دستيابى به بطن را قانونمند كنيم. اين‌جا يك سؤال مطرح مى‌شود، آن اين است: تفسير قرآن كه مربوط به تنزيلش است، آيا قانون دارد يا ندارد؟ يعنى هركس هرطور كه مى‌خواهد ميتواند تفسير به رأى كند؟ هرگز، تفسير بايد قانونمند باشد. همين‌طور تأويل؛ يعنى بدست آوردن بطن، آيا قانون ندارد؟ ما مدت‌ها روى قانون آن فكر كرديم كه چيست؟ ما سعى كرديم آن قانون را به صورت مدوّن ارائه نمائيم و بدين ترتيب تاويل و بطن را قانونمند كرديم. تأويل صحيح را كه همان دستيابى به بطن واقعى قرآن باشد از تأويلات باطنيه و تأويلاتى كه «لا عن دليلٍ» هست، جدا كرديم و روشى را پيشنهاد كرديم كه اگر فرايند استخراج بطن از اين شيوه به دست آيد قابل قبول است و در غير اين صورت قابل قبول نيست.

ما اين‌جا مى‌آييم ملابسات آيه را در نظر مى‌گيريم، در اين آيه (نحل/ 43) مخاطب مشركين هستند؛ اين يكى از ملابسات آيه است. اين‌جا دقت مى‌كنيم، آيا مشركان «بما أنّهم مشركون» مخاطب آيه هستند يا «بما أنّهم جاهلون؟» عقل هر عاقلى اين‌جا قاطع است كه مشرك «بما أنّه مشرك» مخاطب اين آيه نيست، بلكه مخاطب اين آيه مشرك «بما أنّه جاهل» است. پس مخاطب حقيقى آيه، جاهل است، يعنى اين جاهلان به عالمان مراجعه كنند. اين يك مفهوم عام كه از درون آيه به دست آمده است؛ اما اين تمام كار نيست و فرايند استخراج بطن به همين جا ختم نمى‌شود.

البته بايد دقت شود كه آن پيام عام، بعد از الغاء خصوصيات به گونه‌اى باشد كه نسبتش‌