اعجاز تشريعى‌

اعجاز تشريعى، عبارت است از فوق‌العادگى مجموعه‌ى دستورالعمل‌هاى قرآن كريم در زمينه‌هاى فردى زندگى بشر كه نشانه‌هايى بر الهى بودن قرآن كريم هستند، نه قابل نقض است و نه صدور آن از جانب فردى امى و تعليم نديده، امكان‌پذير است. (دشتى، 1385، ج 3، اعجاز تشريعى قرآن) اعجاز تشريعى، مانند اعجاز علمى، از جمله مباحث نوظهور در زمينه اعجاز قرآن است. علامه طباطبايى (ره) يكى از موافقان و مدافعان اعجاز تشريعى قرآن است كه با تكيه بر آيات‌ إِنَّ هذَا الْقُرْآنَ يَهْدِي لِلَّتِي هِيَ أَقْوَمُ‌ (اسراء/ 9) و وَ نَزَّلْنا عَلَيْكَ الْكِتابَ تِبْياناً لِكُلِّ شَيْ‌ءٍ (نحل/ 89) ريشه‌هاى اصلى اسلام را در سه بخش معرفى مى‌كند؛

«الف- اصول عقايد اسلامى؛ ب- اخلاق پسنديده؛ ج- احكام شرعى و قوانين عملى كه قرآن كريم كليات آن‌ها را بيان فرموده است.» (طباطبايى، 1360، صص 17- 3 و 1417، ج 2، صص 133- 111)

آيت‌الله معرفت (ره) در بيان اعجاز تشريعى قرآن، هرچند از انديشه‌هاى علامه بلاغى و آيت‌الله خويى استفاده نموده است، اما بر خلاف آن دو بزرگوار، عنوان اعجاز تشريعى را به شكل مطلق ذكر كرده است تا در قالب اين عنوان كلى به زير مجموعه‌هاى نزديك به هم اشاره نمايد. در صورتى كه علامه بلاغى و آيت‌الله خويى اعجاز تشريعى را با قيد" قانون‌گذارى" آورده‌اند و ساير مباحث نزديك به اين بحث را همانند معارف عقلى و فلسفى و يا اخلاقى را به صورت جداگانه و در قالب وجوه ديگرى از اعجاز قرآن مطرح نموده‌اند. (بلاغى، همان، ج 1، صص 15- 13 وخويى، همان، صص 66- 61)

ايشان نوآورى‌هاى دين را در دو بعد معارف و احكام معرفى مى‌كند، معارف عرضه شده توسط قرآن در جايگاه بلندى قرار دارد و از هر آلودگى و وهم، پاك و از خرافات به دور است. از بُعد احكام نيز علاوه بر جامع و كامل بودن، از گرايش‌هاى انحرافى مبرا و خالص است. (معرفت، 1378، ص 432) ايشان اعجاز تشريعى را در ابعاد «معارف و اعتقادات» و نيز «قانون گذارى و تشريع» تبيين مى‌كند. (معرفت، 1386، ج 6، صص 251- 213) آيت‌الله معرفت (ره) تشريع قرآن كريم در زمينه احكام را در سه حوزه‌ى (احكام و قوانين خانواده- حقوق خصوصى- حقوق عمومى) تشريح نموده است. (همان، 300- 289)