8- مرواريدهاى پيوسته و هماهنگ مجموعه‌ى آيات در ضمن سوره‌ها (تناسب آيات و سور)

حسن كلام كه از تناسب اجزاى آن حاصل مى‌شود، شامل: حسن افتتاح، حسن اختتام و هدف كلام است. اين تناسب به دو شكل در آيات قرآن قابل مشاهده است:

الف- در صدر و ذيل يك آيه مانند وَ هَبْ لَنا مِنْ لَدُنْكَ رَحْمَةً إِنَّكَ أَنْتَ الْوَهَّابُ‌ (آل‌عمران/ 8)

ب- در مجموعه آياتى كه دفعى نازل شده‌اند، استاد نمونه‌ى بارز چنين تناسبى را سوره مباركه «فاتحة الكتاب» معرفى مى‌نمايد. (همان، ج 5، صص 292- 291)

نكته مهم در اين خصوص كه مورد توجه دانشمندان قرآنى قرار گرفته است، «هدف يا اهداف» سوره است، به اين معنا كه هر سوره هدف يا اهداف خاصى دارد كه با بيان آن‌ها، سوره به پايان مى‌رسد و اين بهترين دليل بر تفاوت تعداد آيات هر سوره با يكديگر است. (همان، ص 238) استاد معرفت، درباره اقسام تناسب نكات قابل توجهى را يادسپارى مى‌كنند:

الف- تناسب آيات با يكديگر: نزول قرآن به صورت تدريجى و بر اساس مناسبات مختلف صورت پذيرفته است، بدين روى به نوعى رابط ميان آيات به نام «سياق» نياز است. (معرفت، همان، ج 2، صص 216- 215 و ج 5، صص 245- 239)

ب- تناسب موجود در هر سوره: استاد از دو جنبه تناسب ميان آيات هر سوره را تبيين مى‌كنند:

1- وحدت موضوعى: پراكندگى نزول آيات قرآن به واسطه نزول تدريجى و براساس وقايع مختلف، اقتضا مى‌كند كه تناسبى ميان آياتى كه به يك مناسبت نازل شده‌اند با آيات ديگر كه به مناسبت ديگرى نازل شده‌اند، مناسبت نداشته باشد، اما با دقت در محتواى هر سوره به اين نتيجه مى‌رسيم كه هر سوره هدف يا اهداف خاصى را دنبال مى‌كند كه با بيان آن، سوره به پايان مى‌رسد، اين «هدف» جامع ميان آيات و سوره‌هاست كه امروزه از آن به نام «وحدت موضوعى» ياد مى‌شود كه به «وحدت سياق» مى‌انجامد. (معرفت، 1378، 405) استاد، اين «وحدت سياق» را كه بر خلاف مقتضاى طبع پراكندگى در نزول است، دليل بر اعجاز مى‌داند (همان، صص 406- 405)