صدق گفتارش بايد عملى برخلاف عادت انجام داده، به طورى كه ديگران از انجام دادن آن عمل، ناتوان باشند. چنين عمل خارق العاده‌اى را معجزه و انجام دادن آن را اعجاز مى‌نامند.» (خويى، بى تا ص 35 و معرفت، 1386، ج 4، ص 23) برخى نيز قيد «مقرون بودن با تحدى» را نيز افزوده‌اند. (سيوطى، 1429، ج 2، ص 228 و طباطبايى، 1417، ج 1، ص 59)

تحدّى دليل اعجاز قرآن‌

مهم‌ترين دليل بر اعجاز قرآن كريم، تحدّى (مبارزه طلبى) است؛ يعنى قرآن كريم از همگان دعوت كرده است، اگر توانايى دارند، كلامى مانند آن بياورند. علامه طباطبايى (ره) درباره‌ى تحدّى قرآن كريم نكات قابل توجه و ارزنده‌اى دارد:

1- تحدى در قرآن به چند صورت بيان شده است؛ الف- تحدى به مجموع قرآن‌[1] ب- تحدى به ده سوره‌[2] ج- تحدى به يك سوره‌[3].

2- در پاسخ به اين پرسش كه چرا قرآن يكبار تحدى به مجموع و يك بار تحدى به ده سوره و ديگر بار به يك سوره نموده است، علامه بر اين باور است كه اين ترتيب از «كُلّ» به «جزء» با ترتيب سوره‌هاى داراى آيات تحدّى هماهنگى ندارد.

3- تحدّى به يك سوره از يك جهت است و تحدّى به ده سوره از جهت ديگرى است. اين‌كه همه قرآن از نظر بلاغت در حدّ اعجاز است، فرقى بين يك سوره و چند سوره نيست؛ بنابراين، اگر يك سوره هم مثل قرآن بياورند كه از لحاظ بلاغت مثل قرآن باشد، اين دلالت مى‌كند كه قرآن كريم كلام خدا نيست، ولى بلاغت فقط در اصل شيوايى و رسايى كلام نيست، بلكه فنون مختلفى دارد كه هر فنّى يك نوع ويژگى خاصى دارد. وقتى مى‌فرمايد، ده سوره بياورند، گويا مى‌خواهد به انواع كلام و اسلوب‌هاى مختلفى كه ممكن است بكار گرفته شود، تحدّى بكند. گويى مى‌خواهد بگويد در هر زمينه‌اى كه شما سخن بگوييد مثل قرآن نمى‌توانيد بگوييد،

[1] . قُلْ لَئِنِ اجْتَمَعَتِ الْإِنْسُ وَ الْجِنُّ عَلى‌ أَنْ يَأْتُوا بِمِثْلِ هذَا الْقُرْآنِ لا يَأْتُونَ بِمِثْلِهِ وَ لَوْ كانَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ ظَهِيراً( اسراء/ 88)

[2] . أَمْ يَقُولُونَ افْتَراهُ قُلْ فَأْتُوا بِعَشْرِ سُوَرٍ مِثْلِهِ مُفْتَرَياتٍ وَ ادْعُوا مَنِ اسْتَطَعْتُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ إِنْ كُنْتُمْ صادِقِينَ( هود/ 13)

[3] 3. أَمْ يَقُولُونَ افْتَراهُ قُلْ فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِثْلِهِ وَ ادْعُوا مَنِ اسْتَطَعْتُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ إِنْ كُنْتُمْ صادِقِينَ( يونس/ 38)