استناد كند.[1] (1416 ص- 257) صبحى صالح نيز در اين زمينه مى‌گويد: رايى كه من اكنون ترجيح مى‌دهم، اين است كه ترتيب سوره‌ها مانند ترتيب آيات همين‌گونه كه امروز هست، (در زمان پيامبر بوده) و توقيفى است واجتهاد در آن راه ندارد.[2] (الصالح، 1972، ص 73)

جعفر مرتضى عاملى نيز در اين زمينه مى‌گويد: عده‌اى از علما تاكيد دارند كه قرآن در زمان پيامبر جمع‌آورى شده است. از جمله كسانى كه نام مى‌برد: «حارث محاسبى، خازن، زرقانى، زركشى، عبدالصبور شاهين، محمد غزالى، ابى شامه، باقلانى، حرعاملى، بلخى، ابن طاووس و سيد شرف الدين» مى باشد.» (عاملى، 1413، ص 63)

نكته: البته سيد جعفر مرتضى در اين نقل واستناد خود مشخص نمى‌كنند كه منظور از جمع در اين‌جا كدام معناى جمع مراد است. با توجه به معانى مختلفى كه از واژه جمع استفاده مى‌شود، استناد جعفر مرتضى به علماى ياد شده چندان روشن نيست. چنانكه محمدرضا جلالى نائينى نيز از قول زركشى خلاف نظر جعفر مرتضى را نقل مى‌كند و مى‌گويد: «زركشى نيز ابوبكر را نخستين جامع قرآن دانسته است.» (جلالى نائينى، 1384، ص 21)

اما آيت‌الله معرفت اين نظر را نمى‌پذيرند و معتقدند كه جمع قرآن پس از رحلت پيامبر بوده است و مى‌گويد: «ترتيب، نظم، وعدد آيات در هر سوره در زمان حيات پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم وبا دستور آن بزرگوار انجام شده وتوقيفى است و بايد تعبدا آن را پذيرفت. هر سوره با فرود آمدن «بسم الله الرحمن الرحيم» آغاز و آيات به ترتيب نزول در آن ثبت مى‌گرديد تا موقعى كه «بسم الله الرحمن الرحيم» ديگرى نازل گردد و سوره ديگرى آغاز شود. ... گاهى اوقات اتفاق مى‌افتاد پيغمبر اكرم با اشاره‌ى جبرئيل دستور مى‌داد تا آيه‌اى برخلاف نظم طبيعى در سوره ديگرى قرار داده شود.» (معرفت، 1384 ص 84) وى همچنين مى‌گويد: مسلمانان در همه ادوار تاريخ اتفاق نظر دارند بر اين‌كه نظم موجود و ترتيب جمله‌ها وآيات كريمه (قرآن) از جانب وحى آسمانى است نه چيز ديگر.[3] (معرفت، 1386، ص 279) وى در جاى ديگرى‌

[1] . ان اسنادجمع القران الى الخلفاءامرموهوم، مخالف للكتاب والسنه والاجماع والعقل، فلايمكن القائل بالتحريف ان يستدل به على دعواه؛ فلا ينبغى الشك فى كيفيه الجمع المذكوره فى الروايات المتقدمة مكذوبه.

[2] . الرأى الراجح المختار اذا انّ تأليف السورعلى هذاالترتيب الذى نجده اليوم فى المصاحف هوكتأليف الايات على هذاالترتيب توقيفى لا مجال فيه للاجتهاد.

[3] . اتفاق كلمة الامة فى جميع ادوار التاريخ على ان نظم الموجود والاسلوب القائم فى جمل وتراكيب الآيات الكريمة هو من صنع الوحى السماوى ولا غير.