نويسندگان شرقى، نولدكه و شوالى كه از نويسندگان معروف در اين زمينه هستند، اين كلمه را به معناى حفظ واخذ مورد استفاده قرار مى‌دهند. (راميار، 1380، ص 211)

محمد بن سعد كاتب واقدى (م 230 ه-) در الطبقات الكبير خود فصلى دارد به نام «ذكر من جمع القرآن على عهد رسول الله» كه اين واژه را به معناى حفظ ويا اخذ قرآن مورد استفاده قرار داده است. (ابن سعد، ص 112- 115)

برخى نيز واژه جمع را به معناى قرائت بكار برده‌اند. به نظر مى‌رسد، اين واژه در مراحل تدوين قرآن به مناسبت‌هاى مختلف به معانى مختلفى بكار رفته است. كه برخى از آن‌ها عبارتند از:

الف- حفظ كردن و به حافظه سپردن؛

ب- نوشتن به صورت پراكنده؛

ج- به معناى گردآورى ونوشتن در يك مجموعه؛

د- تدوين و گردآورى آيات و سوره‌ها در يك مجموعه معين با قرائت واحد؛[1]

2- واژه «ما بين الدفين يا ما بين اللوحين» دف جلدى از پوست حيوانات بوده كه در آغاز، علوم و حوادث را بر آن مى‌نوشتند. بعدها كاغذها و برگه‌هاى نوشته شده را براى نگهدارى بهتر، ميان دوجلد پوستى مى‌گذاشتند و به آن‌ها دفتين مى‌گفتند.

تبيين ديدگاه‌ها

در مورد نظم و ترتيب آيات در سوره‌ها و اين‌كه اين موضوع به زمان خود پيامبر بر مى‌گردد، در ميان مسلمانان اتفاق نظر وجود دارد؛ اما درباره‌ى نظم و ترتيب سوره‌ها و جمع بين الدفتين، ميان اهل نظراختلاف است. سيد مرتضى علم‌الهدى و بسيارى از محققين واز معاصرين صبحى صالح و آيت‌الله خويى برآنند كه قرآن همچنان كه امروز در اختيار ما هست، در زمان پيامبر شكل گرفته است. آيت‌الله خويى در البيان در اين زمينه مى‌گويند:

مستند كردن گردآورى قرآن به جانشينان پيامبر امرى موهوم و بى‌پايه است ومخالف قرآن، سنت، اجماع وعقل است وقائل به تحريف نمى‌تواند براى ادعاى خودش به اين روايات‌

[1] . براى آشنايى بيشتر درباره واژه جمع ر. ك: كتاب آشنايى با علوم قرآن، سيد محمد رادمنش، ناشر: مؤلف، چ اول، 1370، صص 128- 126 و پايان نامه كارشناسى ارشد زهره دانشجو، دفاع شده در سال 1388 دانشگاه مفيد، با عنوان بررسى تحليلى مراحل جمع قرآن، صص 74- 60