مقدمه‌

بدون مبالغه مى‌توان گفت يكى از مهم‌ترين مباحث در علوم قرآن بحث چگونگى تاليف وگردآورى قرآن است. اهميت اين بحث از آن‌جا ناشى مى‌شود كه به نحوى به مسأله تحريف قرآن مرتبط مى‌شود. توضيح مطلب اين است كه قائلين به تحريف قرآن دلايل و شبهاتى دارند كه به واسطه آن قائل به تحريف قرآن شده‌اند. يكى از آن دلائل چگونگى جمع‌آورى قرآن است. آنان مى‌گويند كيفيت جمع و تدوين قرآن به گونه‌اى است كه عادتاً بايد به تحريف قرآن ملتزم شويم. عقيده قائلين به تحريف مبتنى بر روايات جمع و تدوين قرآن است.

به نظر قائلين به تحريف‌[1]، قرآن با دستور ابوبكر جمع‌آورى شد. چون هفتاد نفر از قاريان و حافظان قرآن در جنگ «بئر معونه» و چهارصد نفر در جنگ «يمامه» كشته شدند و ابوبكر احساس خطر كرد كه اگر كار بدين منوال پيش برود با از بين رفتن حافظان قرآن، قرآن نيز از بين خواهد رفت. اين بود كه به عمر و زيدبن ثابت دستور داد تا قرآن را از لوحه‌ها و تخته پاره‌ها و از سينه‌ها و دل‌هاى حافظان قرآن با شهادت و نظارت دو نفر اهل فن و خبره جمع‌آورى كرده در يك جا بنويسند و به صورت كتاب تدوين شده بين دو جلد در آورند و در اختيار مسلمانان قرار دهند تا در ميان مسلمانان باقى بماند. آنان طبق اين مبنا نتيجه مى‌گيرند كه قرآن تحريف شده است، يا حداقل احتمال تحريف در آن وجود دارد؛ زيرا با اين‌گونه جمع‌آورى مثلًا اگر كسى بخواهد اشعار يا آثار يك نفر را جمع‌آورى كند كه از جاهاى مختلف يا اوراق مختلف آن‌ها را جمع نمايد، احتمال اين‌كه برخى از اشعار در اثر غفلت يا عدم دسترسى در آن مجموعه جمع نشود زياد است.

واژه شناسى‌

پيش از شروع بحث و بررسى ديد گاه‌ها برخى از اصطلاحات مورد استفاده بايد روشن شوند.

1- واژه جمع: اين واژه بيشتر به معناى گرد آورى و افزودن چيزى به چيز ديگر ترجمه مى‌شود؛ اما در مباحث علوم قرآن اين واژه به معانى گوناگونى بكار مى‌رود. در ميان‌

[1] . درباره منشا قول به تحريف ر. ك: به كتاب درآمدى بر تاريخ علوم قرآن، نوشته: محمد تقى ديارى بيدگلى، انتشارات دانشگاه قم، 1385، ص 226