6- گاهى گفته مى‌شود هرچند قرينه بر صحت كلام وجود ندارد، اما چون معصوم گفته و آنان در بيت وحى تربيت يافته و از معانى واقعى باخبر هستند، پس به منزله قرينه متصل يا منفصل هستند. اما اين استدلال خلط بحث است. سخن ما درباره كلام معصوم نيست. بحث درباره خبر واحدى است كه احتمال دارد، كلام آنان باشد، احتمال دارد نباشد. اتفاقا، يكى از موارد منقح نشده موضوع سخن، اين جاست. بنابراين، با تأكيد، در نقد اين سخن آيت‌الله خويى، مى‌گوييم، تفسير روايى در آن‌جا كه روايتى منتسب به معصوم، معنايى از آيه را بيان مى كند كه دليلى لفظى و نشانه‌اى عقلى بر صحت آن نيست و تنها بايد با تعبد آن را پذيرفت، بدين معناست كه تبانى و عقد قلب بر صحت و تسليم و انقياد را لازم دارد، وخبر واحد اين تبانى و عقد قلب را به وجود نمى آورد؛ هرچند آگاهى از آن‌ها در حوزه معارف شرعى است، اما چون موضوع فهم و معرفت و تصديق است، در ميان عقلا وحدت رويه است، كه اين جا جاى پذيرش تعبدى نيست.

به بيان ديگر، در ميان عقلا اگر كسى لفظى را بيان مى‌كند، به قصد انتقال معنا و از راه نشانه هاىِ نوعى بيان مى‌كند و در اين جهت فرقى ميان شارع و غير شارع نيست. شارع نيز از اصول محاوره استفاده مى‌كندو خود الفاظ و معناى خاص وضع نمى‌كند و زبان مخصوصى ندارد. حال اگر در جايى، معنايى برخلاف قاعده لفظى عقلايى اراده كرد، يا بايد قرينه‌اى بياورد و اين قرينه علم آور باشد، يا اگر نياورد، به همان فهم عرفى اكتفا مى‌شود و چون خبر واحد براين فرض است كه مى‌خواهد از راه خبر واحد، معنايى به دست دهد كه علم آور نيست، بنابراين فايده‌اى ندارد. از اين رو، ميان اخبار شرعى از آن جهت كه خبر است و خبر تفسيرى، فرقى نيست. اين گونه نيست كه بگوييم قول در اين تفسيرها علم است و صفتِ كاشفيت از واقع دارد و موجب اطمينان و يا نازل منزله علم مى‌شود.

ادله آيت‌الله معرفت‌

هرچند در هنگام طرح ادله آيه الله خويى، به برخى از نظرات و ادله مرحوم آقاى معرفت كه در چندين جا به موضوع حجيت خبر واحد در تفسير پرداخته‌[1]، اشاره كرديم، اما چون ايشان در ادامه نظريات استاد خود و تقويت استدلال برحجيت اخبارتفسيرى، در آغاز پس از

[1] 1. از آن جمله: التفسير الاثرى الجامع، معرفت، محمد هادى، منشورات ذى القربى، قم، 1425 ق، 1383، ص 122؛ مجله تخصصى دانشگاه رضوى، شماره اول، باعنوان: كاربرد حديث در تفسير.