كوه، يكى است اما تنه‌هاى آن از هم جداست. (1) جماء عاقل نيز از سمت غرب روبه‌روى جماء امّ خالد قرار دارد و در فاصله ميان آن دو كوه حبشى واقع شده است.

از جمّاء در موارد متعددى از سيره و حديث شريف نام برده شده است.

(2)

جمدان:

(به ضمّ اول و سكون دوم)، به صورت «بجدان» و «حمران» نيز روايت مى‌شود. به نظر مى‌رسد كه «جمدان» تثنيه «جمد» باشد و جمد به معناى تپه كوچك است.

در حديث شريف از اين نام خاص ياد شده است؛ مثلا روايت شده كه پيامبر صلّى اللّه عليه و آله به جمدان رسيد و فرمود: «هذه جمدان، سبق المفردون ...».[1] جمدان در راه مكه قرار دارد و در تعيين محلّ آن اختلاف است. بلادى مى‌گويد: دو كوه مجاورند در يكصد كيلومترى شمال مكه كه راه، از دامنه شرقى آن مى‌گذرد. از شرق وادى خليص را در برگرفته‌اند و از غرب مشرف به ساحل مى‌باشند. در كتاب‌هاى قديمى اقوال ديگرى آمده است.

(3)

جمره:

جمره در لغت به معناى سنگريزه است و در اينجا به معناى محلّ رمى جمره است در منا و سه تا است:

1- جمره كبرى يا عقبه كه در آخر منا، از طرف مكه قرار دارد و وجه تسميه‌اش آن است كه در روز قربانى رمى مى‌شود.

2- جمره وسطى.

3- جمره اولى يا كوچك.

(4)

جمع:

(به فتح جيم و سكون ميم): همان مزدلفه است. علّت نامگذارى مزدلفه به «جمع» آن است كه در اين مكان نماز مغرب و عشا به صورت جمع (و همزمان) خوانده مى‌شود.

روايت شده كه پيامبر صلّى اللّه عليه و آله در «قزح» وقوف كرد و فرمود: اينجا قزح و موقف مى‌باشد و «جمع» سراسرش موقف است. قزح جزو مزدلفه مى‌باشد.

[در لسان العرب آمده است:[2]

جمع:

نام مزدلفه است و وجه نامگذارى‌

______________________________
(1). از پيامبر خدا صلّى اللّه عليه و آله پرسيدند: مفرّدون چه كسانى هستند؟ فرمود: مردان و زنانى كه خدا را فراوان ياد مى‌كنند (معجم البلدان، ماده جمدان)- م.

(2). لسان، ج 13، ص 92 مادّه «جمع».

[1] . از پيامبر خدا صلّى اللّه عليه و آله پرسيدند: مفرّدون چه كسانى هستند؟ فرمود: مردان و زنانى كه خدا را فراوان ياد مى‌كنند( معجم البلدان، ماده جمدان)- م.

[2] . لسان، ج 13، ص 92 مادّه« جمع».