عوامل پيدايش ديدگاه تحريف‌

به نظر مى‌رسد سه عامل بنيادى در گزينش نظريه تحريف از سوى برخى نويسندگان نقش‌آفرين بوده است كه عبارتند از: 1- وجود روايات تحريف؛ 2- ابهام در تاريخ گردآورى قرآن؛ 3- كمرنگى طرح مسأله امامت در قرآن.

در اينجا به بررسى گذراى اين عوامل مى‌پردازيم:

1. وجود روايات تحريف؛ بايد اذعان كنيم كه شمار رواياتى كه از آنها وقوع كاستى در قرآن استفاده مى‌شود، در جوامع روايى فريقين قابل‌توجه است، اما با اين حال، نظير بسيارى ديگر از مباحث عرصه دين‌شناسى، وجود روايات نبايد معيار گرايش به يك نظرگاه باشد؛ زيرا هر باريك‌انديشى پس از بررسى لغوى و محتوايى اين روايات، به زودى به اين نتيجه رهنمون مى‌گردد كه افزون بر ضعف و سستى سند، تعارض شديد با يكديگر و عدم دلالت بسيارى از آنها بر مدعا، با آيات روشن قرآن مبنى بر مصونيت آن از هرگونه دخل و تصرف و كاستى ناسازگار است و به حكم اصل «عرضه روايات به قرآن و مردود بودن آنها در صورت مخالفت با قرآن»، بايد به دور انداخته شود؛ به همين جهت است كه جز مدعيانى اندك و انگشت‌شمار، قاطبه مسلمانان و دانشوران نامى هرگز فريفته اين دست از روايات نشده‌اند.

2. ابهام در تاريخ گردآورى قرآن؛ به دليل وجود روايات متعارض و گفتارهاى گوناگون كه از صحابه و تابعان در چگونگى ضبط و نگارش قرآن برجاى مانده، دو نكته اساسى در هاله‌اى از ابهام فرو رفته است:

1. با توجه به محدوديت شمار باسوادان در عصر نزول قرآن و نيز سادگى و محدوديت ابزار نگارش، آيا همه قرآن- هرچند در قالب ابزار پراكنده- در عصر پيامبر صلّى اللّه عليه و آله نگاشته شده يا آنكه تنها به حفظ قرآن در سينه‌ها اكتفا شده است؟

2. آيا قرآن به شكل امروزين (اصطلاحا بين الدّفتين و با ترتيب كنونى)، در عصر پيامبر صلّى اللّه عليه و آله گردآورى شده يا آنكه پس از رحلت ايشان و طبق برخى روايات، طى چند مرحله با كوشش و نظارت صحابه چنين سرانجامى يافته است؟

در پاسخ به اين دو سؤال مهم تلاشهاى قابل تقديرى از سوى صاحبنظران‌