خلق را از روى نياز نيافريده است پس مبرا از اين كيفيات و محدوديتها است. جنب در لغت به معنى همجوار و نزديك است و امير المؤمنين از نظر قرب به خدا جنب اللَّه است. حاجب وسيله ميان خليفه و مردم بوده است و به توسط او عرائض و حوائج به خليفه مى‌رسيده و از طرف خليفه بوسيله او دستورات و جوائز به مردم مى‌رسيده و به اعتبار اينكه پيغمبر واسطه ميان خلق و حق است، او را به عنوان حجاب اللَّه توصيف كرده است.

[بررسى موضوع بداء]

در موضوع بداء توجه به چند نكته بجا است:

1- بداء از نظر مفهوم زبان و عرف.

2- حقيقت بداء از نظر تعليمات شرع و نظر مذهبى.

3- چرا اين موضوع در مسائل مذهب وارد شده است؟

4- منظور اصلى از اين درس چيست؟ و چه اثر اعتقادى و اخلاقى دارد؟

[1- بداء از نظر مفهوم زبان و عرف.]

نكته اول: بدا بدوا ... آشكار شد. رخ داد ... ابدى الأمر: آن را آشكار كرد. بادى بالعداوة: آشكارا به دشمنى بر خاست. از المنجد (البادى أظلم):

آغازكننده ستم، ستمكارتر است، يعنى از پاسخ دهنده بدو. فما عدى مما بدى: از آنچه عيان است تجاوز نكرد. لفظ بداء از نظر لغت و عرف عرب همان معنى آشكار شدن و رخ دادن دارد و معنى پشيمانى در آن نيست.

[2- حقيقت بداء از نظر تعليمات شرع و نظر مذهبى.]

نكته دوم: حقيقت بداء از نظر تعليمات شرع و مذهب ظهور امرى است بر خلاف انتظار و بر خلاف موجباتى كه مردم مى‌فهمند و از اين نظر گويند: بداء در امور تكوينى مثل نسخ است در احكام تشريعيه، قانونى كه بطور مطلق تشريع شد و اعلام گرديد در نظر مردم ادامه دارد و تا اعلام ثانوى آن را وظيفه ابدى خود مى‌دانند و اگر خلاف آن به آنها اعلام شود مى‌گويند:

نسخ شده است.