اسم الکتاب : ترجمه اصول کافي شيخ کليني المؤلف : کمرهاي، شيخ محمد باقر الجزء : 1 صفحة : 613
آسمان و زمين، يعنى خزان علم اويند در ميان اهل آسمان و زمين
به هر كه خواهند بدهند و از هر كه خواهند دريغ كنند و ممكن است مقصود، همه خيرات
باشد، چون همه خيرات به توسط آنها به خلق مىرسد .... متحمل است مقصود از ميوه
دادن درختان و رسيدن ميوهها و روان شدن نهرها ظهور كمالات نفسانيه و جسمانيه و
رسيدن آنها به نتيجه مطلوبه و ظهور علم و امثال آن باشد. در اين حديث خدا را از
تأثر به حوادث مبرا دانسته، عواطف در ممكنات بر اثر تأثرى است كه از مشاهده امور
خارج و از احساسات در آنها پديد مىشود، از ديدار محبوب شادى و خرسندى در آنها پديد
مىشود و از ديدار دشمن ترس و بيم و از ديدار ناملايم چون مرگ عزيزان و مناظر رقت
بار افسوس و اندوه و عروض اين حالات و بروز اين عواطف نشانه چند نقص است در وجود
انسان و حيوان:
1- انسان در برابر اين
حوادث مغلوب مىشود و خود را از دست مى دهد، مثلا فوت ولد چون خارى در چشم دل او
مىخلد.
2- باطن او تغيير مىكند
و از حالى به حالى ديگر منتقل مىشود و گاهى اين تغيير باطن در چهره او نمايان
مىگردد و جسم او هم تحت تأثير قرار مىگيرد، وقتى به سختى ترسيد رنگش زرد مىشود
و چون خجالت كشيد رنگش سرخ مىشود.
3- بروز اين عواطف و
ظهور اين تبدلات درونى و بيرونى در بر خورد با حوادث دليل نياز و احتياج انسان است
به امورى خارج از وجود خود و يا عجز و درماندگى او از امورى برابر خود مثلا فوت
محبوب و فرزند و نوكر و انيس از آن جهت مايه افسوس است كه انسان از يك جهتى بدانها
نيازمند است، بيم از دشمنى براى عجز انسان از مقاومت با او است، پس همه اين كيفيات
ناشى از حاجت است و امام در آخر حديث مىفرمايد: چون خدا
اسم الکتاب : ترجمه اصول کافي شيخ کليني المؤلف : کمرهاي، شيخ محمد باقر الجزء : 1 صفحة : 613