خودسرى و هوى و نفس‌پرستى، طلب نامعقول در علم (المكاثره)، رنج و تعب روحى، دوروئى، فهم بدى، خشم و ترديد، بى‌شرمى، ناپاكى، بى‌انصافى، بى‌باكى، تبرج و خودنمائى، ريا و دوروئى و نافرمانى، ناشناسى، كندى در تصور، كندى در تفاهم و انتقال، بدى، بى‌ايمانى، انكار حقائق، ياس و نااميدى، جور و ستم، خشم، هتك عفت، بدخوئى، خودپسندى، تندى، هرزه‌درائى، شك و ترديد، بازخواهى و انتقام‌جوئى، فراموشى، بى‌علاقه بودن نسبت به كسان خود ...... معرف روحيه بيمار مبتلا به جنون جوانى است (سكيزفرنى).

توضيح و رفع اعتراض:

مطلبى كه در اينجا بايد بدان توجه عميق كرد اين است كه قرآن مجيد و بسيارى از كلمات پيغمبر و اخبار اسلامى عقل را پايه و مايه انسان معرفى كرده‌اند و تعقل و خردمندى را ميزان ثواب و عقاب دانسته و خود اخبار كتاب عقل و جهل هم اين معنى را كاملا روشن نموده است.

و در برابر اين اخبار دو دسته اخبار قرار گرفته است:

1- اخبار نهى از عمل به قياس و استحسان كه يكى از مدارك مهم فقه مذاهب عامه هست و مخصوصا اين تعبير در آنها شده كه «ان دين اللَّه لا يصاب بالعقول» دين خدا را با عقل مردم نمى‌توان بدست آورد.

2- اخبار بسيارى كه راجع به لزوم تمسك به قرآن و عترت و ملازمت اطاعت از آنها در احكام و ديانت و در بعضى به هيچ وجه اجازه نظر به كسى داده نشده است.

اين اخبار مختلفه در كتب و طرق اسلامى وجود داشته و يكى از علل انشعاب و پيدايش مذاهب مختلفه گرديده است بعضى نسبت به دسته اول اين اخبار راه افراط در پيش گرفته مانند ابو حنيفه و پيروانش و به اعتبار تكيه به‌