نسبت به ابان، سخن ابن غضائرى است، و ابن غضائرى و رجالش معلوم الحال هستند.

2. علّامه صفائى خوانسارى مى‌گويد: شيخ طوسى فقط در اصحاب امام باقر عليه السّلام ابان را تضعيف كرده و در دو مورد ديگر كلمه «ضعيف» را نياورده است. علت اين مسأله معلوم نيست، و شايد سخنان مخالفين منشأ گفته شيخ طوسى باشد، در حالى كه تضعيف مخالفين بايد مدح حساب شود.

3. علامه موحد ابطحى مى‌گويد: شايد كلمه «تابعى ضعيف» در كلام شيخ طوسى اشتباه از «تابعى صغير» باشد، چنان كه در كتب عامه آمده كه ابان از بزرگان تابعين نيست، و حتى در ميزان الاعتدال آمده كه ابان «تابعى صغير» است.

اكنون به سخنان متأخرين توجّه مى‌كنيم كه متوجّه ريشه مسأله شده‌اند و شخصيت واقعى ابان را تبيين كرده‌اند[1]:

1. شيخ استرآبادى مى‌گويد: اصل تضعيف ابان از طرف مخالفين بوده و بخاطر تشيّع اوست.

2. علامه مير حامد حسين مى‌گويد: «ابان بن ابى عياش نزد خود عامّه هم از بزرگان علماى مورد احترام و از موثّقين بشمار مى‌آمده، ولى بعد او را تضعيف كرده‌اند و نسبت مفترى و كذّاب به او داده‌اند». سپس چند جمله از سخنان قبيح علماى عامه را ذكر كرده و بعد از آن مطلبى گفته كه خلاصه‌اش اين است: «بنا بر اين علماى عامه و همين كسانى كه سخنان ناروا را در باره ابان گفته‌اند در حالى كه عمرى احاديث او را نقل مى‌كرده‌اند، مستحق همان سخنان ناروايى هستند كه خودشان به روايت‌كنندگان از ابان نسبت داده‌اند».

3. علامه سيّد محسن امين مى‌گويد: دليل بر شيعه بودن ابان سخن احمد بن حنبل است كه مى‌گويد: «ابان گرايش خاصى داشت» كه منظور او همان تشيّع است.

شعبة بن حجاج رئيس بدگويان در باره ابان، كسى است كه ضديت او با تشيّع‌

[1] منهج المقال: ص 15. استقصاء الافحام: ج 1 ص 563، 564، 566. اعيان الشيعة: ج 5 ص 50. تهذيب المقال: ج 1 ص 182 و 183. الجامع في الرجال: ج 1 ص 11. كشف الاستار: ج 2 ص 123. رسالة في كيفية استنباط الاحكام( نسخه خطى).