از پيامبر اسلام صلّى اللّه عليه و اله بهتر است دو دوره قائل شويم:

الف- دوران حضور امام معصوم عليه السّلام:

اين دوره از سال يازدهم هجرت تا سال 260 هجرى و يا به تعبيرى تا سال 329 هجرى‌[1] را شامل مى‌شود. در اين دوره هم مثل زمان خود پيامبر صلّى اللّه عليه و اله باز بين شيعيان اختلاف و ترديدى وجود ندارد كه مشروعيت حاكم و حكومت به نصب از طرف خداوند است و خداوند دوازده نفر را تعيين و نصب فرموده و به پيامبرش دستور داده كه آنها را به مردم معرّفى كند. براساس اعتقاد شيعه، مقصود از «اولى الامر» در آيه‌ «اطيعو اللّه و اطيعوا الرّسول و اولى الامر منكم» همه حاكمان و صاحبان امر و فرمان نيستند بلكه افراد خاص و مشخصّى منظور هستند. دليل شيعه بر اين امر روايات معتبرى است كه از رسول خدا صلّى اللّه عليه و اله در اين زمينه وارد شده است كه وقتى اين آيه نازل شد اصحاب آمدند و از آن حضرت در مورد «اولى الامر» سؤال كردند. مثلا يكى از آنها صحابى معروف پيامبر، جابر بن عبد الله انصارى است كه نزد پيامبر آمد و عرض كرد اى رسول خدا معناى «اطيعوا الله» را فهميديم، معناى «اطيعوا الرسول» را هم فهميديم امّا معناى «اولى الامر منكم» را نمى‌دانيم.

حضرت فرمودند «اولى الامر» دوازده نفر از اوصيا و جانشينان من هستند كه اوّلشان على است و بعد هم اسم همه ائمه را خود پيامبر براى مردم بيان كرد و شبيه اين روايت حتّى در بعضى از كتابهاى برادران اهل تسنّن نيز وجود دارد.[2] به هر حال به نظر شيعه مقصود از «اولى الامر» اين‌

[1] - بسته به اين‌كه دوران غيبت صغراى امام زمان عليه السّلام را، كه آن حضرت از طريق نوّاب خاص با مردم رابطه داشتند، در اين دوره داخل كنيم يا آن را به حساب نياوريم.

[2] - ر. ك. به: سلطان الواعظين شيرازى، شبهاى پيشاور در دفاع از حريم تشيّع، ص. ص 997- 975.