بزرگان اهل سنّت در كتاب خود تصريح كرده‌اند كه اگر كسى بر عليه خليفه و والى وقت شورش كرد و وارد جنگ شد چون بر عليه خليفه حق قيام كرده جنگ با او و قتلش واجب است امّا اگر او توانست در جنگ پيروز شود و خليفه وقت را كنار زد و بر مسند خلافت نشست و مسلّط گرديد اطاعتش واجب مى‌شود چون «اولى الامر» بر او صدق مى‌كند و طبق آيه قرآن بايد از او اطاعت كرد.[1] البته اين نظر را درواقع مى‌توان مبناى چهارمى از علماى اهل سنّت دانست كه براساس آن، ملاك مشروعيت اين است كه كسى عملا در رأس حكومت قرار گرفته و زمام امور را بدست بگيرد و تفاوتى نمى‌كند اين امر از چه طريقى برايش حاصل شده باشد و حتّى اگر با جنگ و خون‌ريزى و آدم‌كشى و جنايت هم غلبه پيدا كرده باشد اطاعت او واجب و خروج بر او حرام است.

به هر حال نظر برادران اهل سنّت در مورد مشروعيت حكومت‌ها بعد از پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و اله همين بود كه توضيح داديم كه عمده آن سه مبناى انتخاب مستقيم از طرف مردم، نصب از جانب خليفه قبل، و تعيين اهل حلّ و عقد بودند.

نظر شيعه در مورد مبناى مشروعيت حاكمان و حكومت‌ها بعد از پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و اله‌

براى بيان نظر شيعه در مورد مبناى مشروعيت حاكمان و حكومت‌ها بعد

[1] - مبناى اين سخن نظريه« استيلا» است كه يكى از نظرياتى است كه در باب حكومت وياست، از جانب برخى علماى اهل سنّت نظير امام شافعى، غزالى، مارودى، ابن تيميه ويگران به آن اشاره شده است. مثلا از امام شافعى نقل شده كه« من ولّى الخلافة فاجتمع‌عليه الناس و رضوا به فهو خليفة و من غلبهم بالسيف حتى صار خليفة فهو خليفة». براى‌مطالعه بيشتر مراجعه كنيد به: ابو زهره، محمد[ بى‌تا]؛ تاريخ المذاهب الاسلاميه و العقائدو تاريخ المذاهب الفقهيه؛ الجزء الأول.