مؤمنان آنانند كه ايمان به خدا و رسول آورده‌اند و ترديدى به دل راه نداده‌اند و در راه خدا به مال و جان جهاد كرده‌اند.

وَ مَنْ جاهَدَ فَإِنَّما يُجاهِدُ لِنَفْسِهِ إِنَّ اللَّهَ لَغَنِيٌّ عَنِ الْعالَمِينَ؛ 85

كسى كه جهاد مى‌كند به نفع خود اوست، خداوند از جهانيان بى‌نياز است.

يا أَيُّهَا النَّبِيُّ جاهِدِ الْكُفَّارَ وَ الْمُنافِقِينَ وَ اغْلُظْ عَلَيْهِمْ؛ 86

اى پيامبر! با كفار و منافقان جهاد كن و بر آنان سخت‌گير باش.

آيات جهاد در دو دسته جاى مى‌گيرند: نخست، آيات مقيد كه جهاد را بر وجود فتنه و ظلم و آغاز جنگ و ايجاد ناامنى از نزد نامسلمانان مبتنى مى‌سازد.

اين دسته از آيات بيشتر ماهيت جهاد و جنگ دفاعى را بيان مى‌كنند كه حق مشروع تمام جوامع و انسان‌هاست؛ دوم آن آيات مطلق كه به‌طور مطلق به قتل كفار و مشركان دستور مى‌دهند. 87 برخى خاورشناسان با توسل به اين آيات كوشيده‌اند اسلام را جنگ‌طلب و جنگ‌محور بشناسانند. باوجوداين، هرگز جهاد در تفكر اسلامى براى كشورگشايى، قتل و نابودى نفوس نبوده و ماهيتى اصلاحى و دعوت‌گرايانه دارد. به عبارتى، خود به يكى از مراحل دعوت تبديل مى‌شود و به تعبير مفسران حالت دفاعى به خود مى‌گيرد، چنان‌كه سيره سياسى دولت نبوى چنين بوده است.

از ديدگاه بيشتر مفسران شيعى و سنى، جهاد ماهيتى اصلاحى و در جهت دعوت اسلامى دارد. از نظر آنان، جنگ‌هاى سلطه‌طلبانه و توسعه‌جويانه نه فقط مشروعيت ندارد، بلكه از نظر متون اسلامى به شدت نكوهيده است. بنابراين، جهاد دعوت به سوى خدا و به منظور برافراشتن «كلمة اللّه» و نابودى باطل و ريشه‌كنى مفسده و ناامنى برآمده از كردار مشركان و مفسدان است. هم‌چنين لزوم دعوت پيش از جهاد و مشروع نبودن جهادى كه به دعوت نپرداخته، از امورى است كه همه فقيهان و مفسران بر آن اتفاق نظر دارند. 88 علامه طباطبايى با تأييد ماهيت تدافعى جهاد در اسلام مى‌نويسد:

قتال در راه خدا، چه دفاعى و چه ابتدايى، در حقيقت دفاع از حق انسانيت است و آن، همان حق حيات است؛ زيرا شرك به خداى سبحان‌