بعضى دوام و بقاى اسلاميت كنونى را از اثر تيغ شرربار آن سلطان والا مقام مى‌دانند.

باوجود بر اين در جاى خود ننشست. به تمام بلاد اسلام نامه‌ها نوشت و از علما استمداد نمود. و روحانيون را چون كارى در دست نبود، در زواياى بيوت معتكف شدند بى‌دينان متديّن‌نما هم به سخن مقدّسش اعتنايى نكردند و حمايتى از او ننمودند.

از عدم غيرت علماى سوء و بى‌حميّتى ايشان هفت صد هزار نفر مسلم پايمال قهر نصارا گشت. پس از انقراض دودمان آن سلطان، نفوذ فرنگيان در اسلاميان زياده از سابق گشت. آن تخم تمدن را كه در حرب الصّليب‌[1] از انبارهاى مسلمانان برده بودند در مزرعه افكار خود به دانايى و ثبات رأى كاشتند و از جويبار علم و دانايى آبيارى نمودند.

آن دانه، درخت برومندى شد كه تمام اروپ را فرو گرفت و شاخه و برگش به تمام ممالك آنها سايه افكند و در زير سايه آن درخت بابركت و آن شجره ميمونه، زندگانى كرده، ترقّى نمودند و بر عدّه و قوّت و شوكت خود افزودند.

هرچه بر عدّه و عدد آنها مى‌افزود از عدد و قوّت مسلمانان مى‌كاست. علما و دانايان ديدند، متنبّه نشدند و از جاى خود نجنبيدند.

مواعظ و ارشادات خود را منحصر بر مقدمات چند مسايل از صرف و نحو نمودند و احكام شريعت را محدود در حيض و نفاس و چند مسأله ديگر نمودند.

از آداب جهاد چيزى بر گوش عباد نخواندند و از حفظ لواى اسلام بيانى نكردند و از تمدّن و زندگانى مردم فصلى بر عوام نخواندند و حفظ بيضه اسلام را منحصر به حفظ نوع خود نمودند و از براى آسايش خود احاديث نوشتند و نيرنگها برانگيختند.

رشته اختيار اموال و انفس مردم را به دست گرفتند؛ اگر صاحبدلى هم پيدا شد وجود او را مخلّ آسايش خود فهميدند و اگر عالمى هم سخنى گفت، تكفير كردند. اگر بيچاره‌اى حرفى زد، بابى خواندند تا آنكه از شوكت اسلام كاسته شد و بر رونق‌

[1] - حرب الصليب: جنگهاى صليبى كه مسيحيان غرب در قرون وسطا( 1906- 1291 م) براى تصرف اراضى مقدس( بيت المقدس) چند بار جنگ كردند و چون بر لباسها و سلاحهاى خود علامت صليب گذاشته بودند به صليبيه موسوم شدند. پس از نبردهاى مردمى هشت بار جنگ نظامى كردند و سرانجام اين نبردها در اواخر قرن سيزدهم به اخراج فرنگيان از تمام سرزمين‌هاى اسلامى منتهى گرديد.« المنجد فى الاعلام»