«تاريخ علوم» نوشته «پير روسو»، به تاريخ علوم منهاى گرايشهاى مذهبى مى‌پردازد. بنابراين پرچم علم توسط مسلمانان برافراشته شد. پس ايمانِ بدون علم مفيد نيست. علمِ بدون ايمان هم مفيد نيست. دليل آن‌كه گفتم شما مخاطب اين گفتاريد، همين‌جا معلوم مى‌شود. اگر پنجاه سال مى‌گفتيم علمِ بى‌ايمان بى‌فايده است، جوانهاى آن نسل باور نمى‌كردند؛ اما امروز با حوادثى كه در جهان رخ داد، قابل باور است. زادگاه علم و منطقه‌ى انحصارىِ خسّتبار آن، اروپا و امريكاست. براى تعليم علم، خسّت مى‌ورزند. اگر ظاهراًدرِ دانشگاه‌هايشان به روى افراد باز است، به اين دليل است كه چاره‌اى ندارند. پيشرفتها، اختراعات و كشفيات علمى، روزى مُجاز است به دست ملتهاى ديگر- بخصوص ملتهاى شرقى و مسلمان- برسد كه اين ملّتها، يا بدل آن فنون را به وجود آورده باشند و يا آن علم نزد خودشان از مُد افتاده باشد!

علمِ بدون ايمان‌

عزيزان من! اروپا همواره در طول تاريخ مركز جنگهاى خونين و نسل برانداز بوده است. اين قارّه مركز چند قوم معروف «ژرمن» و «انگلوساكسون» و اقوام ديگر بوده است. روزى كه اروپا به علم مجّهز شد، جنگهاى بزرگ و بى‌نظيرى در دنيا رخ داد. دو مورد آن، جنگ اوّل و دوم جهانى بوده است. در هيچ جاى ديگر چنين جنگهايى در اين فاصله زمانى رخ نداده است. اين حوادث، پيامدهاى علمِ بدون ايمان است. در قرآن كريم به آيه‌اى برخوردم كه برايم بسيار جالب بود. به تصوّر ما جدا كردن علم از دين، مختّصِ قرن‌هاى اخير بود؛ امّا اين آيه نشان مى‌دهد در گذشته نيز همين‌طور بوده است. آيه‌ى شريفه از سوره‌ى غافر است: «بسم‌الله الرّحمن الرّحيم. افلم يسيروا فى الارض فينظروا كيف كان عاقبه الّذين من قبلهم كانوا اكثر منهم و أشدّ قوّه و آثاراًفى الارض فما اغنى عنهم ما كانوا يكسبون. فلمّا جائتهم رسلهم بالبينات فرحوا بما عندهم من العلم».[1]

تمدّن‌هاى ايران باستان، رم قديم، يونان و تمدّن هلنىِ معروفِ قرن‌ها پيش از ميلاد، تا حدّى از دانش برخوردار بوده‌اند. اين دانش بيش از آن كه در اختيار آحاد مردم باشد، در اختيار پادشاهان و قدرتمندان و حكّام بوده است و آنها هم بدترين دشمنان پيغمبران محسوب مى‌شدند. وقتى پيغمبران دين را بر آنها عرضه مى‌كردند- فرحوا بما عندهم من العلم- دانش آنها مانعى در برابر چشم و گوششان مى‌شد و به‌

[1] - غافر: 82 و 83.