اسم الکتاب : زمينه ها، عوامل و بازتاب جهانى انقلاب اسلامى، رهيافت فرهنگى المؤلف : ملكوتيان، مصطفى الجزء : 1 صفحة : 92
دهكدهاى كه به مدت سى سال در اختيار يك نفر بود، ملك شخصى او
بشمار مىآمد و سلطه طبقات بالا در دادگاهها و سازمانهاى دولتى باعث سلب مالكيت
كشاورزان بر زمينهايى مىشد كه روى آنها حق داشتند. در اين زمان حدود 95 تا 98
درصد كشاورزان بدون زمين بودند.
رضاشاه نهتنها موقعيت زمينداران بزرگ را تقويت كرد، بلكه با اختصاص
تعدادى از كارخانههاى دولتى به خود و ضبط زمينهاى با ارزش، ازجمله مقدار وسيعى
از زمينهاى سواحل درياى مازندران، حدود 44 هزار سند مالكيت به نام خود صادر كرد.
او همچنين دارايى زميندارانى را كه از دستورهايش سرپيچى مىكردند، تصاحب مىكرد.
درحالىكه درآمد ريالى طبقات محروم بين سالهاى 1307 تا 1320 تقريباً
ثابت بود، بودجه دولت بيشتر از يازده برابر شد؛ بودجهاى كه بوروكراسى آن را
مىبلعيد و در كارهاى عامالمنفعه مصرف نمىگشت.
در زمان سلطنت رضاشاه، گسترش شبكه حمل و نقل مورد تشويق دولتهاى
خارجى قرار گرفت، زيرا به فروش محصولات آنها كمك مىنمود. راه آهن، بيشتر وسيلهاى
براى كسب اطمينان براى كنترل سياسى و نظامى دولت بود و هزينه احداث شبكه راه آهن
كشور و راههاى زمينى، بيشتر از جيب فقرا پرداخت شد.[1]
در اين دوره، در بخش صنعت اقدامات كمى صورت گرفت و تعداد كارخانهها
به سى كارخانه بزرگ دولتى و دويست كارخانه كوچك- كه برخى دولتى و برخى خصوصى
بودند- افزايش يافت؛ مانند كارخانههاى برق، تصفيهخانههاى شكر، كارخانههاى
ريسندگى و بافندگى و آسيابها. اما ايجاد نهادهاى اقتصادى، بيشتر از راههايى صورت
مىپذيرفت كه به عدمكارايى، فساد، اختلاس و استثمار مىانجاميد. رضاشاه و بسيارى
از زيردستان وى از بنگاههاى اقتصادى تحت سرپرستى دولت، سودهاى كلان بردند.