رساند. با نگاهى به مطالب اين‌دو كتاب مى‌توان به ديدگاه نويسنده درباره نقش قاطع عوامل فرهنگى در وقوع و پيروزى انقلاب اسلامى پى برد. در اينجا سه عنوان اصلى مطالب اين دو كتاب را بيان مى‌كنيم.

يك. علل وقوع انقلاب اسلامى‌

ايشان در كتاب تحليلى بر انقلاب اسلامى در بيان علل وقوع انقلاب، شرايط سياسى- اجتماعى ايران قبل از انقلاب را زمينه‌ساز وقوع انقلاب دانسته، و به بررسى عوامل پيروزى انقلاب اسلامى پرداخته است. در اين زمينه، در هر دو مقطع، نقش عوامل فرهنگى قاطع و آشكار است.

به نظر نويسنده، تبديل جامعه به حالت دوقطبى و از بين رفتن امكان التيام و نزديكى قدرت سياسى و قدرت اجتماعى، وقوع يك تحول سياسى- اجتماعى را اجتناب‌ناپذير مى‌سازد كه اين حالت، در ايران اتفاق افتاده بود:

پيش از انقلاب، شاهى خودكامه و درعين‌حال ضعيف‌النفس، محور قدرت سياسى ايران بود. ويژگى‌هاى نظام سياسى ايران در آن دوران عبارت بود از: داشتن ارتشى بسيار مجهز و دستگاه مخوف ساواك؛ تكيه بر قدرت‌هاى بيگانه، به‌ويژه آمريكا و انگليس؛ فساد و رشوه‌خوارى در نظام ادارى؛ انزوا از گروه‌هاى اجتماعى؛ بى‌توجهى به ارزش‌ها، سنت‌ها و اعتقادات جامعه و تلاش در از بين بردن آنها. در چنين شرايطى، گروه‌هاى اجتماعى از نظام سياسى مأيوس گرديده و گرد رهبران خود حلقه زدند.[1]

ازسوى‌ديگر، مذهب به‌منزله مهم‌ترين و تنها عامل فرهنگى ايرانيان، اعم از شهرى و روستايى، فقير و غنى، باسواد و بى‌سواد را در اقصى نقاط كشور به هم مرتبط ساخته است. در جامعه ايران، قدرت اجتماعى در مذهب نهفته است و هيچ جنبش سياسى- اجتماعى‌اى جدا از ارزش‌ها و معيارهاى مذهبى نمى‌تواند با موفقيت همراه باشد.

عوامل نارضايتى اجتماعى كه زمينه را براى انقلاب فراهم كرده بود متعدد است. بى‌توجهى به ارزش‌هاى مسلط مذهبى و بى‌تفاوتى در قبال خواسته‌هاى رهبران‌

[1]. محمدى، تحليلى بر انقلاب اسلامى، ص 71 و 72.