3. جهت‌گيرى و خاستگاه نهضت‌هاى الهى‌

استاد مطهرى (رحمة الله) درباره نهضت‌هاى الهى چنين مى‌نويسد:

اسلام جهت‌گيرى نهضت‌هاى الهى را به‌سوى مستضعفين مى‌داند، اما خاستگاه انقلاب را صرفاً مستضعفين نمى‌داند. اسلام نهضت پيامبران را به سود محرومان مى‌داند، اما آن را منحصراً به دوش محرومان نمى‌داند. عدم درك اين تفاوت ميان جهت‌گيرى و خاستگاه انقلاب، منشأ بسيارى از اشتباهات شده است.

ايشان در ادامه مى‌گويد:

مخاطب اسلام، همه گروه‌ها و طبقات اجتماعى هستند، چه محرومان و چه غيرمحرومان؛ زيرا در درون هر استضعافگرى و هر فرعونى، يك انسان در غل و زنجير هست. درعين‌حال، طبعاً محرومان بيشتر به دعوت الهى لبيك مى‌گويند؛ زيرا ظالم بايد با پذيرش اين دعوت، حق ديگران را پس بدهد و روى مطامع خود پا بگذارد، اما محروم با اين عمل هم به فطرتش پاسخ گفته و هم چيزى نصيبش شده است.

دو. ماهيت انقلاب ايران‌

استاد مطهرى درباره ابعاد مختلف ماهيت انقلاب اسلامى و گستردگى مفاهيم آن مى‌گويد:

انقلاب ايران به اعتراف بسيارى، يك انقلاب مخصوص به خود است، يعنى براى آن نظيرى در دنيا نمى‌توان پيدا كرد ... از نظر ما اين انقلاب، اسلامى بوده است. اما منظور از اسلامى بودن بايد روشن گردد .... بر ما روشن است كه اسلام معنويت محض، آن‌چنان‌كه غربى‌ها درباره مذهب مى‌انديشند، نيست. اين حقيقت، نه‌تنها درباره انقلاب فعلى، بلكه در مورد انقلاب صدر اسلام نيز صادق است. انقلاب صدر اسلام، در همان حال كه انقلابى مذهبى و اسلامى بود، در همان حال انقلابى سياسى نيز بود؛ و در همان حال كه انقلابى معنوى و سياسى نيز بود، انقلابى اقتصادى و مادى نيز بود. يعنى حريت، آزادگى، عدالت، نبودن تبعيض‌هاى اجتماعى و شكاف‌هاى طبقاتى در متن تعليمات اسلامى است ... اين گنجينه عظيم از ارزش‌هاى انسانى كه در معارف اسلامى نهفته بود، تقريباً از سنه بيست به بعد در ايران به‌وسيله يك عده از اسلام‌شناس‌هاى خوب‌