كشور» (ساواك) مى‌توانست آنها را شناسايى و مهار كند. اين سازمان، در عمل، توانايى خود در كشف و خنثى‌سازى حركت‌هاى ضد دولتى ماركسيستى و ناسيوناليستى را ثابت كرده بود.

بنابراين، غافل‌گيرى نويسندگان و سازمان‌هاى اطلاعاتى از وقوع انقلاب را بايد در نوع آن، يعنى انقلاب اسلامى جستجو كرد. ماهيت دينى انقلاب ايران، در ادامه وقوع عصر بازگشت به انديشه‌ها و آرمان‌هاى خودى حداقل در دو دهه پايانى حكومت پهلوى، باعث گسترش بسيار سريع انقلاب و ورود توده‌هاى معتقد و مسلمان به صحنه و در اختيار گرفتن ابتكار عمل شد و انقلاب، با سرعتى شگفت‌آور به پيروزى رسيد.

اين ماهيتِ ويژه نه‌تنها باعث پيشرفت و پيروزى سريع انقلاب اسلامى شد، بلكه تلفات انسانى آن را نيز كاهش داد. افزون‌برآن، برخلاف برخى انقلاب‌هاى دنيوى مانند انقلاب فرانسه كه پس از پيروزى، بى‌ثباتى‌ها و درگيرى‌هاى بسيار طولانى‌مدتى از خود به نمايش گذاشت‌[1] يا انقلاب روسيه كه در دوره استالين به كشتارهاى ميليونى و وسيع انجاميد،[2] انقلاب اسلامى توانست، به‌سرعت برخى مسائل و مشكلات پس از انقلاب، مانند مسئله بازرگان و بنى‌صدر را حل نموده، ثباتى واقعى و مطمئن را تجربه كند و در سايه اين ثبات، در مدت عمر ساله خود به پيشرفت‌هاى علمى و فناورى بسيار خوبى نائل آيد.

به‌رغم آشكار بودن نقش قاطع دين در وقوع انقلاب اسلامى، نويسندگان غربى و غرب‌محور، چه به‌دليل چشم‌بستن از واقعيت به‌منظور كوچك شمردن اين رخداد و جلوگيرى از تكرار يا تأثير آن در سرزمين‌هاى ديگر، و چه وجود پارادايم‌هاى مسلط موجود در ذهن خود، در تحليل، بررسى و معرفى علل وقوع انقلاب اسلامى به خطا رفته‌اند. پيدايش نسل چهارم نظريه‌هاى انقلاب در پايان قرن بيستم و آغاز قرن 21، (در ابتداى بخش دوم به نسل‌هاى چهارگانه فوق اشاره خواهد شد) حاكى از مشخص شدن خطاهاى اين نويسندگان و تلاش‌هايى‌

[1]. در اين زمينه منابع متعددى موجود است. ازجمله مى‌توانيد به دو منبع زير رجوع كنيد: ماله و ايزاك، تاريخ قرن هجدهم، انقلاب كبير فرانسه و امپراطورى ناپلئون؛ دالين و ديگران، تاريخ انقلاب فرانسه.

[2]. آرنت، توتاليتاريسم، ص 13 و 14.