سازمان‌هاى اطلاعاتى غرب را كه چنين رخدادى را پيش‌بينى نمى‌كردند، غافل‌گير نمود.[1] سازمان جاسوسى آمريكا (

CIA )

در سال 1357 بر اين اعتقاد بود كه ايران نه‌تنها در موقعيت وقوع يك انقلاب قرار ندارد، بلكه محمدرضاشاه حداقل ده سال ديگر با مشكل بى‌ثباتى مواجه نخواهد شد. پيش از آن نيز، كارتر، رئيس‌جمهور وقت آمريكا، در بازديد از تهران، ايران را جزيره ثبات در درياى متلاطم جهانى خوانده بود.

علت يا علل اصلى اين غافل‌گيرى چه بود؟ چرا انقلاب‌شناسان و سازمان‌هاى اطلاعاتى نتوانسته بودند وقوع سريع يك انقلاب را در ايران پيش‌بينى كنند؟

اين غافل‌گيرى از وقوع انقلاب، در كشورهاى ديگر نيز ديده شده بود. آلكسى دوتوكويل حدود پنجاه سال پس از وقوع انقلاب سال 1789 فرانسه، در كتابى تحت عنوان انقلاب فرانسه و رژيم پيش از آن، اشاره مى‌كند كه انقلاب فرانسه بسيار پيش‌بينى‌نشده رخ داد؛ اين امر بايد به دولتمردان بياموزد، در تأملاتشان كاملًا محتاط باشند. او مى‌خواست فرضيه جديدى طرح نمايد كه تا آن زمان كمتر كسى بدان معتقد بود. زيرا به نظر وى، انقلاب فرانسه نشان داد، اين ديدگاه كه انقلاب هميشه در اثر تبديل وضع از بد به بدتر اتفاق مى‌افتد، درست نيست؛ بلكه انقلاب‌ها بيشتر زمانى رخ مى‌دهند كه يك وضع بد طولانى‌مدت، يكباره دچار بهبودى گردد. در اين زمان مردم دچار افزايش انتظارات شده، خواهان ازبين‌رفتن باقى‌مانده وضع سابق مى‌گردند.[2] با وجود نظريه‌هايى كه به نقش بهبودى يا كاهش سختى‌هاى اقتصادى- سياسى معتقداند، در زمان وقوع انقلاب اسلامى، نظريه‌پردازان انقلاب و سازمان‌هاى اطلاعاتى وقوع اين انقلاب را پيش‌بينى نكرده بودند.

علت اين امر را بايد در پارادايم علمى‌اى كه در زمان وقوع انقلاب اسلامى بر ذهن نظريه‌پردازان پديده انقلاب مسلط بود، جستجو كرد. در آن موقع، ازيك‌سو، در دوره نسل سوم‌

[1]. دراين‌باره رجوع كنيد به مقاله« حكومت تحصيل‌دار و اسلام شيعه در انقلاب ايران» به قلم خانم تدااسكاچپول در: فراتى، رهيافت‌هاى نظرى بر انقلاب اسلامى، ص 185.

[2]. دوتوكويل، انقلاب فرانسه و رژيم پيش از آن، ص 224.