زمانى كه انقلاب آغاز شد، صرف نظر از نقش نيروى اجتماعى و عناصر تشكل‌دهنده آن، اين عوامل در پيشبرد حركت، نقش تعيين‌كننده‌اى داشتند؛ عواملى همچون، نقش نيروى اجتماعى ازجمله آرمان انقلابى و محتواى باطنى آن، مانند مفاهيم ازخودگذشتگى، ايثار و شهادت‌طلبى و نقش رهبرى انقلابى با توجه به ويژگى‌هايى مانند اعتمادبه‌نفس و قاطعيت امام خمينى (قدس سره) و راهبردها و تاكتيك‌هاى حركت انقلابى، مانند راهبرد مبارزه منفى، همايش‌هاى ميليونى و عدم درگيرى با ارتش و شكستن حكومت نظامى با سردادن بانگ الله‌اكبر در پشت‌بام‌ها.

در اين مرحله نيز نمى‌توان نقش ويژگى‌ها و اقدامات دولتمردان و ساختارهاى سياسى را ناديده گرفت. درصورتى‌كه ارتش و نيروهاى مسلح به‌طور كامل در اختيار دولتمردان باقى مى‌ماند و دولتمردان روحيه‌اى قوى و اعتمادبه‌نفس كافى داشتند، پيشرفت انقلابى‌ها با مشكل روبه‌رو مى‌شد. اما با توجه به تأثير نوع آرمان انقلابى و روش‌هاى رهبرى، و همراهى بخش درخور توجه توده‌ها با انقلاب، ارتش و دولتمردان متزلزل شدند؛ امرى كه به‌خوبى در جريان وقوع انقلاب اسلامى هويدا بود. سرعت پيروزى انقلاب اسلامى به‌سرعت و با كمترين ميزان تلفات به پيروزى رسيد كه بيانگر نقش آرمان اين انقلاب و رهبرى آن در مرحله پيروزى انقلاب است.

همان‌گونه كه بيان شد نقش عوامل فرهنگى- تاريخى كه در مرحله پيروزى انقلاب اسلامى بر آن تأكيد شد، پيش از وقوع اين انقلاب نيز ديده مى‌شود. در اين دوره، افزون‌بر وجود چارچوب فكرى فرهنگى، بايد از اقدامات انقلابى‌ها، ازجمله رهبرى انقلاب نيز نام ببريم. رهبرى انقلاب و گروه‌هايى از روحانيت در دو دهه پيش از وقوع انقلاب اسلامى با برانگيختن نارضايتى‌ها، بيان و گسترش آرمان يا ايدئولوژى جديد جايگزين و گسترش روحيه انقلابى در هدايت جامعه به‌سوى انقلاب، ايفاى نقش نمودند.

د) غافل‌گيرى نويسندگان از پيشگويى وقوع انقلاب اسلامى و علل آن‌

وقوع انقلاب اسلامى ايران در سال 1357 (1979 م) صاحب‌نظران پديده انقلاب، دولت‌ها و