برقرارى حكومت نظامى در شهرهاى مختلف‌[1] و كشتار هفدهم شهريور[2] نيز، نه‌تنها موجب از بين رفتن اين روحيه در مردم نشد، بلكه آن را تشديد كرد. اعتصابات گسترده در سراسر كشور به وقوع پيوست،[3] صنايع نفتى، ادارات، دانشگاه‌ها، مدارس، بازارها[4] و هواپيمايى‌در اعتصاب فرو رفتند و با فرمان رهبرى انقلاب، حضرت امام خمينى (قدس سره)، سربازان‌و گروه‌هايى از درجه‌داران و افسران از ارتش فرار كرده، به مردم پيوستند.[5] روحيه‌

[1]. درپى تظاهرات گسترده، از ساعت شش بامداد روز هفدهم شهريور سال 1357 به‌مدت شش ماه در شهرهاى تهران، قم، تبريز، مشهد، اصفهان، شيراز، آبادان، اهواز، قزوين، كازرون، جهرم و كرج مقررات حكومت نظامى اعلام شد.

[2]. صبح روز هفدهم شهريور 1357، تظاهرات مردم در ميدان ژاله تهران( ميدان شهدا كنونى) به گلوله بسته شد و جمع بسيارى از مردم شهيد و مجروح شدند. فرماندارى نظامى تهران براى ممانعت از گسترش اعتراضات، تعداد كشته‌ها را 58 و مجروحين را 205 نفر اعلام كرد.

[3]. پس از فاجعه هفدهم شهريور، انتظار عمومى ورود به نبرد مسلحانه بود. دار و دسته اويسى، آزمون و ثابتى نيز درصدد بودند نهضت را به اين ميدان بكشانند. اما رهبر انقلاب با نيروهاى مسلح وارد جنگ نشد، بلكه ستون فقرات و اركان اقتصادى رژيم شاه را آماج حمله قرار داد: اولين موج اعتصابات دو روز پس از جمعه سياه در پالايشگاه نفت تهران به حركت درآمد و در كمتر از دو هفته به پالايشگاه بزرگ آبادان رسيد. موج دوم اعتصابات از 28 شهريور تا نهم مهر راه آهن، شبكه آب و برق و بانك ملى را فرا گرفت. موج سوم در روز پانزدهم مهرماه با اعتصاب سراسرى دانشگاهيان و فرهنگيان به اوج خود رسيد و ازآن‌پس، ساير دستگاه‌ها و تأسيسات دولتى، يكى پس از ديگرى، به اعتصاب پيوستند؛ اعتصابات به ارتش نيز سرايت كرد.( پرهام، انقلاب ايران و مبانى رهبرى امام خمينى، ص 51، 52 و 81)

[4]. منابع مختلف حتى ديدگاه‌هاى غيراسلامى درباره نقش بازارى‌ها در انقلاب مطالبى نوشته‌اند. براساس نوشته يكى از منابع:

بستن دكان‌ها به‌عنوان اعتراض به حكومت خودكامه شاهنشاهى، كمك مالى به محافل انقلابى، تشكيل مجالس سخنرانى و مبارزه‌جويى، شركت در تظاهرات ضد ظلم و ستم دربار و حكومت استبدادى و سهيم شدن در نهضت، ازجمله كارهايى بود كه بازارى‌هاى مبارز انجام دادند.( عتيق‌پور، نقش بازار و بازارى‌ها در انقلاب ايران، ص 9)

[5]. در مذاكرات شوراى فرماندهان ارتش كه در ماه‌هاى دى و بهمن سال 1357 صورت گرفت، بر نداشتن نيروى كافى براى مقابله با تظاهرات، به‌ويژه در تهران و وجود تصاوير امام خمينى در جيب افسران و عدم‌توان كافى براى مقابله با تظاهرات و عدم توان ارتش در جذب سربازان جديد اشاره شده است. همچنين گفته شد، بسيارى از نظاميان به‌دليل ترسى كه بر آنان حاكم شده به خارج از كشور گريخته‌اند. در يكى از آخرين مذاكرات، پس از اينكه بر قاطعيت امام خمينى( قدس سره) در پيشبرد اهداف انقلاب اشاره شد، درباره ارتش و پليس چنين گفته شده است: مثل برف آب خواهيم شد.( مثل برف آب خواهيم شد، ص 170 و 243- 240)