گفتار چهارم: گسترش روحيه انقلابى و وقوع انقلاب‌

منظور از روحيه انقلابى، روحيه اقدام و احساس نوعى اعتمادبه‌نفس در افراد است كه تا پيروزى انقلاب و حتى بعد از آن ادامه مى‌يابد و به اقدامات حكومت در رويارويى با اعتراضات و رفرم بى‌توجه است. درصورت ضعف اين روحيه، به‌هردليل، ازجمله نداشتن اصالت و عمق يا تعداد كم افراد يا ضعف نسبى قدرت حاملان آن نسبت‌به همراهان حكومت و قدرت بالاى حكومت، حاملان اين روحيه به شكست تن خواهند داد.

استاد مرتضى مطهرى (قدس سره) از اين روحيه انقلابى تحت عنوان «حس پرخاشگرى» ياد كرده است؛ حسى كه به‌جز بخشى از روحانيان و تعدادى از روشنفكران، عامه مردم تا قبل‌از قيام مردم قم در نوزدهم دى‌ماه سال 1356، و به‌ويژه تا برگزارى مراسم چهلم شهداى قم (29 بهمن همان سال) موجب بروز اغتشاشات گسترده‌اى در تبريز شده بود، فاقد آن بودند.

از آن زمان به بعد كه آرام‌آرام قشرهاى مختلف اجتماعى به انقلاب مى‌پيوستند، به‌طور آشكار چنين روحيه‌هايى مشاهده مى‌شد. همه مردم و انقلابى‌ها برخلاف سال‌هاى اوليه دهه 1330 منتظر سقوط شاه بودند.

بدين‌ترتيب، افراد پس از شركت در مراسم هفتم يا چهلم شهدا و ساير مراسم مذهبى و راه‌پيمايى‌هاى گوناگون، زمان و محل برگزارى تظاهرات و راه‌پيمايى بعدى را به يكديگر مى‌گفتند. آنها هرشب با گفتن الله اكبر بر پشت‌بام‌ها، تنور نهضت را داغ نگه مى‌داشتند.