همچنين نهادهايى مانند بازرسى شاهنشاهى، ساواك، نيروهاى مسلح شاهنشاهى، دادگاه‌هاى نظامى، افراد ذى‌نفوذ خاص و قدرت اقتصادى و سياسى خانواده سلطنتى در راستاى هدايت ارگان‌هايى مانند دفتر نخست‌وزيرى و وزرا، مجلس و مطبوعات و در جهت منافع و خواسته شاه عمل مى‌كردند و گاه، خود، وظايف اينها را انجام مى‌دادند. كابينه هيچ تصميم مهمى نمى‌گرفت و وزرا، حداكثر براى اجراى تصميمات شاه مشورت مى‌كردند. شاه يك نخست‌وزير تشريفاتى مى‌خواست و هويدا كه از سال 1344 تا 1355 اين سمت را در اختيار داشت، به‌خوبى اين نقش را ايفا نمود.

يكى از نتايج استبداد شاه، تلاش وزرا جهت جلب رضايت شاه، براى باقى ماندن در كابينه بود؛ ازاين‌رو، آمار و حقايق قلب مى‌شد.

نكته ديگر اينكه نخست‌وزير يا وزرا قربانى سياست‌هاى غلط شاه بودند. مثلًا هويدا مسئول شكست‌هاى متوالى برنامه عمرانى پنجم مانند خاموشى‌هاى برق در بهار و تابستان سال 1356 معرفى گرديد.

2. استخدام سياسى و كنترل نخبگان‌

در دوره محمدرضاشاه، حدود 40 خانواده خيلى نيرومند، از نظر سياسى و ثروت وجود داشتند كه بيشتر نخبگان سياسى از اين خانواده‌ها برگزيده مى‌شدند. يك بررسى نشان مى‌دهد كه 75% نخبگان سياسى، حداقل يك خويشاوند ذى‌نفوذ داشته‌اند.

البته استخدام سياسى نخبگان محدود به اعضاى خانواده‌هاى فوق نبود، بلكه گروه كوچكى از تكنوكرات‌هاى طبقه متوسط نيز به همكارى پذيرفته شدند. اما نخبگان سياسى مهم‌تر به‌دليل احساس عدم امنيت شاه و بى‌اعتمادى او، بدون توجه به توانايى و لياقت، دست‌چين مى‌شدند و تعداد آنها به كسانى كه قابل كنترل باشند و تهديدى براى رژيم شاه نباشند، كاهش مى‌يافت. مثلًا، فرح ديبا، همسر محمدرضا، رئيس 26 سازمان حكومتى بود و هزاران تصميم معمولى حكومتى به‌جاى اينكه در رسته‌هاى پايين‌تر تصويب و اجرا شود، توسط شاه اخذ مى‌شد.

ازسوى‌ديگر، روش‌هاى كنترل نخبگان با انواع مختلفى از مجازات براى نخبگان‌