ولايت تشريعى: مقام و منصب قانونى است كه از طرف خداوند به فردى از افراد به عنوان مقام رسمى داده مى‌شود تا به امور اجتماعى رسيدگى نمايد كه البته بستگى به ملاك و شايستگيهاى ذاتى و اكتسابى نيز دارد و به صورت گزاف و بدون ملاك نخواهد بود.

بنابراين، ولايت تكوينى از مراحل كمال روحى و وجودى است كه اثر آن سلطه بر عالم كون و جهان هستى است و ولايت تشريعى يك مقام و منصب وضعى و جعلى است كه اثر آن سلطه بر امور شرعى و اجتماعى مسلمين مى‌باشد.

ابتدا سخنى درباره ولايت تكوينى:

ولايت تكوينى‌

(1) كه عبارت است از سلطه بر تكوينيات (جهان هستى) از امور باطنى و صفات نفسانى و نعمتهاى ربانى است كه با داشتن آن، شخص مى‌تواند در جهان هستى نفوذ و تصرف كند و اين صفت از لحاظ قوّه و ضعف داراى مراتبى است كه در اثر قرب و بعد به سوى ولىّ مطلق يعنى پروردگار جهان، به افرادى از انسانها داده شده است و اين ولايت از صفات خداست، نه از مناصب اعطايى و بالاترين صفتى است كه يك انسان مى‌تواند دارا باشد، و در جهان هستى اعمال نفوذ نمايد كه اين جهان در تسخير اوست.

وجود چنين مقامى براى پيامبران الهى- به ضرورت دين و صريح قرآن كريم- ثابت و حتمى است و براى امامان اهل البيت عليهم السّلام و نيز فاطمه زهراء عليها السّلام طبق اخبار و اعتقاد شيعه نيز ثابت است.

البته بحث در ولايت تكوينى به كتب عرفان و فلسفه مربوط خواهد شد و از منظور ما خارج است، ولى با اين همه اشاره به آن مى‌كنيم.

در قرآن كريم آيات بسيارى رسيده است كه دلالت بر ثبوت ولايت تكوينى براى رسولان الهى مى‌نمايد كه با اذن و اراده خداى جهان، توانا به تصرف در عالم كون مى‌باشند، چنانكه به نقل از عيسى بن مريم عليهما السّلام مى‌فرمايد:

1- ... أَنِّي أَخْلُقُ لَكُمْ مِنَ الطِّينِ كَهَيْئَةِ الطَّيْرِ فَأَنْفُخُ فِيهِ فَيَكُونُ طَيْراً بِإِذْنِ اللَّهِ وَ أُبْرِئُ الْأَكْمَهَ وَ الْأَبْرَصَ وَ أُحْيِ الْمَوْتى‌ بِإِذْنِ اللَّهِ ....[1] «من مى‌آفرينم براى شما از گل، صورت پرنده‌اى را و آنگاه در آن مى‌دمم سپس‌

[1] - آل عمران/ 49.