(1) پاسخ اشكال دوم اين است كه: ملجئيّت و پناهگاه بودن روحانيّت بدون قدرت، تنها براى تسلّى دادن ستمديدگان خوب است، ولى عملا هيچ فايده مهمّى به حال آنها ندارد. همچنانكه در طول تاريخ مشاهده كرده‌ايم كه دولتهاى طاغوتى و استعمارى كه روى كار مى‌آمدند و نهايت ظلم و ستم را بر مردم روا مى‌داشتند، چنانچه علما و فقها حرفى مى‌زدند و يا براى دفاع از مردم قيام مى‌كردند، آنها هم مورد شكنجه و زندان و اهانت قرار مى‌گرفتند، اين گونه ملجئيّت چه فايده‌اى دارد و اين چه تقسيم عادلانه‌اى است كه معنويّت از علما و سياست و حكومت از آن ديگران.

بنابراين، فقيه و رهبر بايد داراى قدرتى بوده باشد تا بتواند جلو ظلم و فساد را بگيرد و براى ملّت مستضعف كارى بكند، نه تنها به معنويت اكتفا كند.

(2) پاسخ اشكال سوم اين است كه: اوّلا: اگر زعامت رهبر مذهبى در جامعه غير توحيدى صحيح نيست، پس عمل رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلّم و امير المؤمنين عليه السّلام كه حكومت جامعه را در دست داشتند، درست نبود؛ زيرا جامعه در آن زمان نيز توحيدى كامل نبود بلكه جامعه شرك و يا نفاق بود افراد كمى از مردم، مسلمان واقعى بودند و در ابتدا غالبا با حكومت رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله و سلّم مخالف بودند.

ثانيا: رهبران پاك الهى بايد جامعه را رهبرى كنند تا جامعه را از شرك به توحيد و خداپرستى مبدّل سازند و چنين تحويل و تحوّلى در جامعه تنها با ارشاد و نصيحت امكان‌پذير نيست، بلكه بايد در كنار آن اعمال قدرت براى ريشه‌كن نمودن فساد و افراد فاسد انجام گيرد. و خوشايند يا ناخوشايند مردم نبايد در اين مرحله به هيچ وجه مورد توجّه قرار گيرد، همچنانكه رسولان الهى اين چنين بودند و براى پيشبرد اهداف الهى به قدرت نيز متوسّل مى‌شدند، اجراى حدود شرعى و كيفر معصيت‌كاران و قتل مفسدين و جنگ با دشمنان دين، شواهد تاريخى اين مدّعاست.

نتيجه آنكه: ولايت فقيه تنها يك نظارت مكتبى نيست، بلكه بايد داراى نوعى حاكميّت و سرپرستى و رهبرى نيز باشد، تا بتواند حكومت اسلامى را تشكيل دهد.

بهترين شاهد براى عملى شدن آن، تجربه فعلى جمهورى اسلامى ايران به رهبرى‌