10- ولايت فقيه در امور حسبيّه‌

ولايت حسبه و امور حسبيّه چيست؟

(1) «امور حسبيّه»: عبارت است از كارهاى اجتماعى ضرورى كه مطلوب بودن آنها از ديدگاه شرع قطعى است و با انجام دادن يك يا چند نفر، از ذمّه ديگران ساقط مى‌شود.

واژه «حسبه»، (به كسر حاء) «اسم مصدر» و از مادّه «احتساب» اشتقاق يافته و به معناى «اجر و ثواب» به كار مى‌رود و امور حسبيّه را از آن جهت حسبيّه مى‌گويند كه شخص آنها را به خاطر ثواب انجام مى‌دهد.[1] بنابراين، امور حسبيّه، اعمّ است از واجبات و مستحبات كفائيه كه با انجام يك يا چند نفر از ذمّه ديگران ساقط مى‌شود.

و مثالهايى براى آن، از اين قبيل مى‌توان ذكر نمود؛ مانند: جهاد براى اسلام، دفاع از حريم اسلام، امر به معروف، نهى از منكر، اجراى حدود، فتوا، قضا، شهادت، استشهاد (شاهد گرفتن) نگهدارى گم شده- اعمّ از انسان و غيره- نگهدارى اموال قاصرين (يتيم، مجنون، سفيه) نگهدارى اموال غايبين، نجات افراد از هلاكت، كفن و دفن مردگان، كمك به مستمندان، وصول و صرف بيت المال در موارد مقرّره و امثال آن و بالأخره‌

[1] - مجمع البحرين مادّه« حسب». در كتاب بلغة الفقيه 3/ 290 در تعريف ولايت حسبه چنين مى‌گويد:

« ولاية الحسبة التى هى بمعنى القربة، المقصود منها التقرب بها الى اللّه تعالى، و موردها كل معروف علم ارادة وجوده فى الخارج شرعا من غير موجد معين».