پاسخ:

(1) دقت در متن حديث مورد بحث مخصوصا در حديث قداح،[1] اين احتمال را بكلّى نفى مى‌كند؛ زيرا اوصاف و ستايشهايى كه در متن آن براى علما ذكر شده مناسب با مقام شامخ امامان عليهم السّلام نيست و مقام ايشان بالاتر از اوصافى است كه در متن حديث ذكر شده است؛ چون در حديث مزبور چنين آمده: «كسى كه راه علم را بپيمايد راه بهشت پيموده و ملائكه بالهاى خود را به احترام طالب علم فرود مى‌آورند و هر كس كه در ميان آسمان و زمين است براى اهل علم طلب آمرزش مى‌كند، حتى ماهيان دريا و برترى دانا بر پارسا همچون برترى ماه است بر ستارگان در شب بدر و علما وارثان پيامبرانند ...».

در حديث ابو البخترى‌[2] نيز اوصافى را كه براى عالم ذكر مى‌كند تناسب با علماى امّت دارد، نه با امامان معصوم عليهم السّلام؛ زيرا تشويقهايى كه در متن اين حديث ذكر شده، به اينكه مردم از احاديث مانده از پيامبران استفاده كنند و به اين وسيله عالم و داناى به ميراث پيامبران شوند، شامل امامان معصوم عليهم السّلام نمى‌شود.

خلاصه آنكه: اوصاف ياد شده در اين دو حديث به خوبى گواهى مى‌دهد كه منظور از علما، افرادى هستند كه علم را از طريق تحصيل و اكتساب به دست آورده‌اند و حال آنكه علم امامان معصوم عليهم السّلام ذاتى است، نه اكتسابى.

نتيجه آنكه: منظور از علما در دو حديث، علماى امّت است، نه ائمه اطهار عليهم السّلام.

آرى، امامان معصوم عليهم السّلام كاملترين افراد عالم هستند؛ زيرا علم آنها از منبع اصلى وحى الهى سرچشمه مى‌گيرد، بنابراين، در روايات تفسيرى و اينكه فرمود: «نحن العلماء» منظور بيان فرد اكمل است، كه جملگى بايد علومشان را از آنان فراگيرند، حتى علماى امّت.

ب- ميراث چيست؟

(2) بحث ديگرى كه در اين حديث مطرح شده، اين است كه آيا منظور از «ميراث»، خصوص «ميراث علم» است يا اعمّ از علم و منصب ولايت. برخى‌

[1] در پاورقى صفحه 407 حديث قدّاح و ابو البخترى را ذكر كرديم.

[2] در پاورقى صفحه 407 حديث قدّاح و ابو البخترى را ذكر كرديم.