1- حكومت اسلامى الهى.

2- حكومت اسلامى غير الهى و يا به تعبير ديگر، حكومت اسلامى كامل و حكومت اسلامى ناقص و دومى به حكم ضرورت گرچه موضوع آثار خاصّى در فقه‌[1] قرار گرفته است، ولى در عين حال مسلمين بايد بدانند كه اين حكومتها، حكومت خيانت است نه اسلام و به طور حتم بايد آن را سرنگون نمود و حكومت اسلامى واقعى را تشكيل داد.

شيعيان معترض و انقلابى‌

(1) از آغاز حكومت خلفاى اسبق كه در حقيقت رهبرى مذهبى از رهبرى سياسى شروع به جدا شدن نمود و رفته رفته اين فاصله زياد شد تا آنجا كه حكومت اسلامى جاى خود را به حكومت طاغوتى داد، شيعيان رنج‌ديده به تبعيّت از رهبرانشان (امامان) از همان آغاز اقليّتى معترض و ضدّ استبداد و انقلابى بودند كه خواهان اسلام واقعى شدند و همانند ابا ذر در برابر حكومتهاى جائر ايستادگى كردند و در امتداد آن روحانيت شيعه- با اينكه تحت مراقبت و فشار سخت دولتهاى وقت بودند- همواره عهده‌دار رهبرى اين مبارزات بودند. اينان گرچه به صورت ظاهر سركوب مى‌گشتند، ولى هيچ‌گاه تسليم ظلم و حكومتهاى ضدّ اسلامى نمى‌شدند و اگر چه ساكت بودند سكوتشان سكوت قهر و غضب بود، نه سكوت رضا و پذيرش، اگر به زبان چيزى نمى‌گفتند، ولى در دل هزاران سخن داشتند و در هر فرصتى كه پيش مى‌آمد علماى شيعه پيشرو انقلابهاى اسلامى مى‌شدند و تا درجه شهادت در برابر ستمگران ايستادگى مى‌كردند.[2]

[1] - مرحوم شيخ انصارى در كتاب مكاسب بحثى را تحت عنوان جوايزى كه از حكّام جور گرفته مى‌شد و يا اموالى را كه حكّام جور از مردم به عنوان خراج و مقاسمه و يا زكات و خمس مى‌گرفتند عنوان كرده و در زمينه‌اى كه اشاره كرديم بحث كافى نموده است( اهل فن مى‌توانند مراجعه كنند).

[2] - مرحوم علامه امينى قدّس سرّه كتابى به نام« شهداء الفضيله» تأليف كرده است كه در آن نام گروهى از علما و دانشمندان شهيد شيعه را ذكر كرده است. و بايد نام گروه بى‌شمار ديگرى از علماى شيعه را بر آن افزود؛ آن علمايى كه در مبارزه با پهلوى در ايران كشته شدند و يا در قيام عليه پسرش پهلوى دوم به درجه شهادت رسيدند تا حكومت سلطنتى سقوط كرد و به جاى آن حكومت جمهورى اسلامى مستقر گرديد. و نيز علمايى از حوزه علميه قم و يا شهرهاى ديگر پس از پيروزى انقلاب و يا در جنگ با حكومت بعث عراق شهيد شدند و همچنين گروه بسيارى از علماى حوزه علميه نجف اشرف كه به دست حكومت بعث كشته شده و يا در زندانهاى هولناك آن حكومت جبّار، جان سپردند، همه اين نامداران با جمع بى‌شمارى از مردمان مؤمن جزو مبارزين با باطل و مدافعين از حق و شهداى راه حقيقت و فضيلت به شمار مى‌روند، فجزاهم اللّه خيرا.