است، نه اولى. و حكومت ضرورى است، نه اختيارى و بدين سبب است كه هر وقت على عليه السّلام فرصت حق گويى را پيدا مى‌كرد پرده از روى حقيقت بر مى‌داشت و در سخنان گهربارش شرايط حكومت اسلامى را به خوبى بيان مى‌نمود و حكومتهاى خودكامه و غير مسئول را كه به عنوان اسلام بر مردم حكومت كردند به شدت محكوم مى‌كرد. و خطبه شقشقيه‌[1]، شاهد روشنى بر اين گفتار است. علاوه آنكه كادر رهبرى امامان شيعه از طريق وصيّت رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله و سلّم به ثبوت رسيده است.

بنابراين، سخنانى را كه در مرحله دوم از حكومت اسلامى بيان فرموده، هرگز به معناى الغاى شرايط اصولى، در رهبرى اسلامى نيست و يا به طور كلى از محل بحث خارج است.

اشتباه نويسندگان‌

(1) برخى از نويسندگان بدون دقت كافى در سخنان آن حضرت در اشتباه افتاده و تصور كرده‌اند كه حكومت اسلامى منحصرا انتخابى است و با آنچه گفتيم اشتباه ايشان مردود خواهد شد.

نتيجه گفتار بالا اين است كه حكومت اسلامى را مى‌توان به دو نحو نامگذارى كرد:

[1] - نهج البلاغه/ خطبه 3/ شرح فيض/ ص 46.