ولىّ امر در نظر مفسّران اسلامى‌

(1) مفسران اسلامى نظريات مختلفى در تفسير «اولو الامر» در آيه كريمه ابراز داشته‌اند كه ذيلا بدان اشاره مى‌كنيم.[1] 1- جمعى از مفسران اهل سنت معتقدند كه منظور از «اولو الامر» مطلق زمامداران و حكّام و مصادر امورند در هر زمان و در هر محيط و هيچ گونه استثنا و شرطى براى آن قايل نشده‌اند و نتيجه آن اين است كه مسلمانان وظيفه دارند از هر حكومتى به هر شكل پيروى كنند، حتى اگر حكومت مغول يا بنى اميه باشد. و گويا اين دسته چشم خود را از كليه مفاهيم اسلامى بسته و تنها از ديدگاه يك لغوى به تفسير آيه پرداخته‌اند.

2- بعضى ديگر از مفسران مانند نويسنده «تفسير المنار» و «تفسير فى ظلال القرآن» و بعضى ديگر، شرطى بر آن اضافه كرده‌اند و مى‌گويند: منظور از «اولو الامر» نمايندگان عموم طبقات، اعمّ از حكام، زمامداران، علما و صاحب منصبان در تمام شئون زندگى مردم هستند، اما نه به طور مطلق و بدون قيد و شرط، بلكه اطاعت آنها مشروط به اين است كه بر خلاف احكام و مقررات اسلام نبوده باشد.

3- بعضى ديگر مى‌گويند: منظور از «اولو الامر» زمامداران معنوى و فكرى يعنى علما و دانشمندانند، دانشمندانى كه عادل باشند و به محتويات كتاب و سنت، آگاهى كامل داشته باشند.

4- بعضى از مفسران اهل سنت معتقدند كه: منظور از اين كلمه منحصرا خلفاى چهارگانه نخستين هستند و غير آنها را شامل نمى‌شود. و بنابراين، در اعصار ديگر «اولو الامر» وجود خارجى نخواهد داشت.

5- بعضى ديگر از مفسران، «اولو الامر» را به معناى صحابه و ياران پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم مى‌دانند.

6- احتمال ديگرى كه در تفسير «اولو الامر» گفته شده اين است كه منظور فرماندهان لشكر اسلامند.

[1] - در نقل اقوال ياد شده به تفسير نمونه 3/ 436 اعتماد شده است.