بازگرديم به اصل سخن، آيا مى‌توان دليلى براى اطاعت معصوم عليه السّلام در اوامر عرفى اقامه نمود؟

(1) براى توضيح بيشتر در اين زمينه مى‌توان فرمانهاى رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله و سلّم و يا امام معصوم عليه السّلام را به سه نوع تقسيم نمود:

1- فرمانى كه مستقيما از حكم خدا نشأت مى‌گيرد و معصوم عليه السّلام آن را به صورت فرمان به ما ابلاغ مى‌كند؛ مثلا بگويد: نماز بخوانيد، روزه بگيريد، حج برويد و امثال آن.

اطاعت از اين قبيل فرمانها به صورت اطاعت رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله و سلّم يا امام است ولى در حقيقت اطاعت خداست.

و ممكن است برخى از آيات قرآن كريم اشاره به اين قسم از اوامر رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله و سلّم باشد مانند:

... وَ إِنْ تُطِيعُوهُ تَهْتَدُوا وَ ما عَلَى الرَّسُولِ إِلَّا الْبَلاغُ الْمُبِينُ‌.[1] «اگر او را اطاعت كنيد، هدايت مى‌شويد و بر عهده رسول نيست مگر ابلاغ روشن».

در اين آيه با اينكه دستور به اطاعت از رسول داده شده است ولى در كنارش عنوان «تبليغ» را نيز در نظر گرفته كه تنها با اطاعت در اوامر شرعى سازگار است.

و مانند: إِنِّي لَكُمْ رَسُولٌ أَمِينٌ* فَاتَّقُوا اللَّهَ وَ أَطِيعُونِ‌.[2] «من رسول امين مى‌باشم پس از خدا بترسيد و مرا اطاعت كنيد».

2- فرمانى كه به پيشامدهاى تازه تحت عناوين ثانوى تعلق مى‌گيرد.

در اين دسته از فرمانها نيز حكم اللّه مطرح خواهد شد؛ زيرا فرمان پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم يا امام عليه السّلام در فرض مزبور به عنوان ثانوى، كشف از امر خدا مى‌كند، هر چند از طريق ديگر نرسيده باشد.

اطاعت در اين فرمانها نيز واجب است؛ زيرا در حقيقت بازمى‌گردد به اطاعت از خدا هر چند تحت عناوين ثانوى باشد.

و ممكن است برخى از آيات قرآن مجيد اشاره به اين نوع از فرمانهاى‌

[1] - نور/ 54.

[2] - شعراء/ 125- 126.